اگر شما هم اهل کلاس‌های بدن سازی و تناسب اندام باشید، احتمالاً گاهی به فکر استفاده از مکمل‌هایی که عضله ایجاد می کنند و یا ظاهرتان را به اصطلاح روی فرم می‌آورند، افتاده‌اید. ولی آیا شیوه کار و تأثیر این مواد را بر بدنتان می‌شناسید؟ در این مقاله به شایع‌ترین مکمل‌های مورد استفاده در بدن سازی و عوارض آن ها می پردازیم.
استروییدهای آنابولیک
بعضی افراد و ورزشکاران از استروییدهای آنابولیک استفاده می‌کنند تا توده و قدرت عضلانی‌شان را بیشتر کنند. این نوع استروییدها در بدن ترشح می‌شود و نوع اصلی آن تستوسترون (هورمون جنسی مردانه) است که دو اثر عمده در بدن ایجاد می‌کند:
اول: آثار آنابولیک که ساخت عضله را تحریک می‌کند.
دوم: آثار آندروژنی که سبب رشد موی صورت و بدن و کلفتی صدا در آقایان می‌شود.
استروییدهایی که بعضی نوجوانان و ورزشکاران استفاده می‌کنند، نوع صناعی و ساختگی تستوسترون است. در این داروها سعی شده آثار آنابولیک بیشتر شده و آثار آندروژنی کمتر باشد اما به هر حال با مصرف این داروها هر دو اثر در بدن دیده می‌شود. البته در تهیه این داروها هدف درمانی وجود داشته است. برای مثال، در مردانی که به دلایلی هورمون استروژن کم ترشح می‌شود، در مبتلایان به ایدز برای این که توده عضلانی آن ها تقویت شده و در نوع خاصی کم خونی تا خون‌سازی تحریک شود.
اما چرا این نوع دارو در میان ورزشکاران جوان و نوجوان خواهان بیشتری دارد؟ چون علاوه بر ساخت عضله، سبب کاهش آسیب عضلانی طی جلسات تمرین شده و در نتیجه بهبود فرد بعد از آسیب، سریع‌تر می‌شود. متأسفانه مصرف این دارو در ورزشکاران جوان و نوجوان بیشتر از میزان تجویزی در موارد درمانی است و به این دلیل عوارض هم در آن ها بیشتر می‌شود:
در آقایان بزرگی پستان‌ها، طاسی، کوچک شدن بیضه‌ها، کلفتی شدید صدا و ناباروری پدید می‌آید.
در خانم‌ها هم این عوارض بروز می‌کند: کلفتی صدا، بزرگی ناحیه تناسلی، افزایش موهای بدن، طاسی، افزایش اشتها.
عوارضی که در مرد و زن (هر دو) دیده می‌شود: آکنه (جوش صورت) شدید، ناهنجاری‌ها و تومورهای کبدی، افزایش کلسترول بد و کاهش کلسترول خوب، رفتارهای تهاجمی، خشونت و عصبانیت، اختلالات روان‌شناختی مانند افسردگی و وابستگی دارویی.
اگر فرد خودش این داروها را تزریق کند، امکان عفونت و انتقال بیماری‌هایی مانند هپاتیت و ایدز در صورت مصرف سرنگ مشترک وجود دارد. در نوجوانان، این دارو سبب توقف الگوی طبیعی رشد و تکامل شده و امکان بروز مشکلات سلامت را در آینده به وجود می‌آورد.
مصرف این دارو از نظر قانونی ممنوع است مگر پزشک برای مصارف درمانی توصیه کرده باشد. سایر انواع استروییدهای آنابولیک شامل تتراهیدروژسترینون است که به دلیل عوارض شدید، از طرف سازمان دارو و غذای آمریکا ممنوع اعلام شده و تورینابول، دیانابول، آندرویید، ناندرولون و مواردی از این قبیل همگی عوارض خطرناکی را بر بدن می‌گذارند مگر طبق دستور پزشک و در دوز درمانی مصرف شوند.
آندروستن دیون
این ماده که با نام آندرو هم معروف است، هورمونی است که به طور طبیعی در بدن به وسیله غدد فوق کلیه، تخمدان‌ها و بیضه ترشح می‌شود. این هورمون بعد از ترشح در بدن زن و مرد به تستوسترون و استرادیول تبدیل می‌شود. تولیدکنندگان نوع دارویی این هورمون مدعی هستند این دارو تولید تستوسترون (هورمون جنسی مردانه) را در بدن بیشتر می‌کند تا ورزشکار دوره‌های تمرین سخت و فشرده را راحت‌تر تحمل کرده و سریع‌تر بهبود پیدا کند.
مطالعات علمی که این ادعاها را تکذیب می‌کند، روز به روز بیشتر می‌شود. در اصل، تحقیقات نشان می‌دهد این دارو سبب افزایش تستوسترون و تقویت عضلات نمی‌شود و در سال ۲۰۰۴ از طرف مرکز کنترل استرویید آنابولیک مصرف آن ممنوع اعلام شده است. عوارض این دارو در زن و مرد، متفاوت است. در مردان موجب کاهش تولید تستوسترون و افزایش تولید استروژن شده، آکنه، کاهش تولید اسپرم (سلول جنسی مردانه)، کوچکی بیضه‌ها و بزرگی پستان‌ها را به دنبال دارد. در زنان عوارض شامل آکنه، عضلانی شدن، کلفتی صدا و طاسی مدل مردانه می‌شود و حتی جلوی رشد نوجوان را می‌گیرد و در زن و مرد سبب کاهش کلسترول خوب شده و احتمال حمله قلبی و مغزی را بیشتر می‌کند.
کراتین
کراتین ترکیبی است که در بدن تولید شده و سبب می‌شود انرژی در عضلات فراهم شود. کراتین در غذاهای پر پروتئین مانند گوشت یا ماهی وجود دارد. تحقیقات نشان می‌دهد کراتین فوایدی دارد از جمله در فاصله زمانی کوتاه میان دو فعالیت بدنی، قدرت و نیروی عضله را زیاد می‌کند.
در تحقیقات مشخص شده در فعالیت‌هایی که به قدرت کوتاه‌مدت احتیاج دارند مانند تحمل وزن و یا افزایش سرعت طی دوچرخه‌سواری، کراتین تا حد کمی کمک‌کننده بوده است. کراتین تولید انرژی مورد نیاز بدن را که به آن ATP می‌گویند و چرخش آن را در عضلات تقویت می‌کند و تولید فرآورده‌هایی مانند اسید لاکتیک را که انرژی را هدر می‌دهند، کاهش می‌دهد و در نتیجه خستگی عضلانی اتفاق می‌افتد. مدارکی وجود ندارد که نشان دهد کراتین ظاهر جسمی فرد را در ورزش‌های استقامتی و آیروبیک (هوازی) افزایش می‌دهد. کراتین به میزان دو گرم در روز به وسیله کبد تولید شده و با گوشت هم وارد بد ن می‌شود. عوارض جانبی مصرف داروهای حاوی کراتین شامل این موارد است: دردهای پیچشی معده و عضله، تهوع، استفراغ و اسهال، افزایش وزن و کم‌آبی و اگر به میزان زیاد مصرف شود به کلیه‌ها، کبد و قلب آسیب می‌رساند. هیچ مکمل حاوی کراتین از طرف سازمان دارو و غذای آمریکا تایید نشده است و میزان کراتین این مکمل‌ها با هم تفاوت اساسی دارد. در ضمن بعضی مواد ترکیبی با آنها موجب بروز واکنش‌های حساسیتی شده است. خلاصه کلام اینکه ایمنی مواد مکمل حاوی کراتین هنوز مورد تردید است و تحقیقات نتایج خوبی نشان نمی‌دهد.
محرک‌ها
محرک‌ها داروهایی هستند که خستگی را از بین برده، بی‌اشتهایی ایجاد کرده و سبب افزایش هوشیاری و حالت تهاجمی می‌شوند. این مواد سیستم عصبی مرکزی را تحریک می‌کنند، ضربان قلب، فشارخون، دمای بدن و متابولیسم (سوخت و ساز) را افزایش می‌دهند. معروف‌ترین آن ها کافئین و آمفتامین هستند. کوکائین و متامفتامین هم از این دسته‌اند. مدتی بعد از مصرف دارو عوارض جانبی آن عکس تمایل فرد است یعنی اتفاقا ظاهر فیزیکی و عضلانی فرد را از بین می‌برد. در ضمن به دلیل تحریک‌پذیری و حالت عصبی که می‌دهد، ورزشکار نمی‌تواند روی کار خود تمرکز داشته و با بی‌خوابی که ایجاد می‌کند مانع استراحت کافی او می‌شود. ورزشکار ممکن است از نظر روانی به آن وابسته شده یا به دارو تحمل پیدا کند و مدام میزان مصرف آن را بالا ببرد.
سایر عوارض جانبی محرک‌ها شامل این موارد است: تپش قلب، ناهنجاری ریتم قلب، کاهش وزن، افزایش فشار خون، توهم، تشنج، خون‌ریزی مغزی، حمله قلبی و مشکلات عروقی.
داروهای ادرارآور
این داروها سبب دفع آب بدن شده و تعادل طبیعی مایعات را به هم می‌زنند و در نتیجه فرد وزن از دست می‌دهد که بسیاری از ورزشکاران برای کاهش وزن به این داروها روی می‌آورند. این داروها مصرف درمانی دارند و در صورتی که در دوز درمانی از سوی پزشک تجویز شوند عوارض جانبی آن ها کم و قابل کنترل است. در ورزشکارانی که میزان زیادی از این داروها را مصرف می‌کنند، این عوارض دیده می‌شود: دردهای عضلانی، خستگی مفرط، ناتوانی در تنظیم دمای بدن، کمبود پتاسیم بدن و تغییر ریتم ضربان قلب.
منبع مطالب:
