پوستین دوزی یکی از قدیمی ترین اشکال دوخت لباسی که تمام یا قسمت عمده آن از پوست پشمی حیوانات تولید شده است این روزها بسیار کمرنگ و کم رونق به حیات خود ادامه می دهد.
شرایط اقلیمی و آب و هوایی استان خراسان رضوی موجب پیدایش و رونق رشته پوستین دوزی شد، رشته ای که گرچه در میان مردم عشایر منطقه رونق دارد اما در اغلب شهرستانهای استان به فراموشی سپرده شده است.
قدمت این هنر به زمانی برمی گردد که انسان برای گرم کردن خود به فکر استفاده از پوست حیوانات افتاد و نشانه استفاده از پوست به عنوان لباس در نقاشی های روی دیوار نگاره های قدیمی نیز فراوان یافت می شود.
طبقات مختلف جامعه با توجه به رتبه و درجه بندی اجتماعی خود از پوست حیوانات استفاده می کردند و به عنوان مثال افراد متمول پوست حیواناتی مانند ببر و پلنگ را بر روی دوش خود می انداختند.
صنعت پوستین دوزی از گذشته نسل به نسل به مردان و زنان امروزی رسیده و امروزه شهرستان بینالود و شهرهای شاندیز و طرقبه در استان خراسان رضوی به عنوان یکی از اصلی ترین مراکز این هنر شناخته می شود و در سایرنقاط استان این صنعت در سایه بوده و کمرنگ شده یا از میان رفته است.
در ایران بیشتر از پوست گوسفند و سایر حیوانات حلال گوشت برای دوختن پوستین استفاده می شود و ارزش پوستین دوخته شده از پوست جانوران گوناگون تفاوت چشمگیری دارد.
* پوستین دوزی مورد توجه گردشگران
معاون صنایع دستی و هنرهای سنتی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی در این زمینه گفت: هنر پوستین دوزی هنر بسیار قدیمی و دارای ارزش بسیار است که گرچه این روزها کاربرد فراوان در سبک زندگی ندارد اما همچنان طالبان بسیار دارد.
محمد مطیع افزود: بسیاری از گردشگران داخلی و خارجی با حضور در مناطق گردشگری طرقبه و شاندیز و دیدن این هنر سنتی به وجد می آیند و از مشاهده آن با توجه به قدمت بسیار این هنر ابراز شگفتی می کنند.
وی با بیان اینکه در این هنر پس از ذبح حیوان و جداسازی صحیح پوست از بدن آن، پوست مدت 2 شبانه روز در آب خیسانده می شود، اظهار داشت: بعد از شست و شوی کامل برای گرفتن چربی های اضافه روی پوست، پشت آن را با آرد جو و نمک پوشانده و آن را جمع می کنند تا مدتی به همان حالت بماند.
وی گفت: سپس پوست را با استفاده از یک وسیله که در زمانهای گذشته سنگ بوده است و امروزه سمباده مخصوصی دارد، سمباده می زنند تا کاملا صاف و یک دست شود.
مطیع با بیان اینکه بعد از این مراحل نوبت به رنگ زدن پوست می رسد افزود: پس از این مرحله پوست برای برش زدن آماده است و الگو هایی را که از قبل آماده شده است بر روی پوست گذاشته و آن را قیچی می کنند.
وی اظهار داشت: در نهایت محصولاتی مانند پالتو، کفش های رو فرشی، کیف، جلیقه، کلاه و شال گردن در کارگاه های خیاطی یا به صورت دست دوز از آنها تولید می شود.
این مسئول با بیان اینکه در برخی روستاهای استان عده معدودی از روستائیان مبادرت به تولید محصولات این هنر می کنند، گفت: به علت گرانی پوست هر روز تعداد این افراد کاسته می شود اگرچه باید توجه کرد که محصولات دوخته شده با دست بسیار گرانتر هستند.
* صنایع دستی مصداق کالای ایرانی
مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی نیز گفت: هنرها و صنایع دستی در تثبیت و ماندگاری هویت از اهمیت بسیار برخوردارند لذا راهبردها و برنامه ریزی های اولیه برای حمایت از صنایع دستی در دستور کار است.
ابوالفضل مکرمی فر افزود: در سال جاری که به سال حمایت از کالای ایرانی نامگذاری شده، حمایت از صنایع دستی به عنوان کالای اصیل ایرانی ضروری تر می نماید.
وی اظهار داشت: تمام رشته های صنایع دستی از اهمیت و ارزش بسیار برخوردارند و در جایگاه خود باید برای حفاظت، صیانت و حمایت از آنها کوشید و هنرمندان این بخش نیز به خصوص هنرمندان قدیمی از ارزش والایی برخوردارند و آنان را نیز باید مورد حمایت قرار داد.
وی گفت: سبک زندگی جدید موجب شده است کاربرد بسیاری از محصولات صنایع دستی از میان برود و دیگر توجیهی برای مصرف این محصولات نباشد بنابراین تغییر کاربری مهمترین راه حفاظت و ماندگاری این هنرهاست.
مکرمی فر افزود: برای ماندگاری چنین رشته ها و هنرهایی علاوه بر اعمال سیاست های حمایتی باید نسبت به نمایش عمومی نحوه تولید آنها به ویژه برای گردشگران اقدام کرد تا آنان نیز از زیبایی، سختی و خاص بودن روند تولید این محصولات آگاه شوند.
* برگزاری نمایشگاه تلاشی برای معرفی صنایع دستی
معاون اداره کل میراث فرهنگی خراسان رضوی با بیان اینکه برگزاری نمایشگاه های صنایع دستی در داخل کشور و ترغیب هنرمندان به شرکت در نمایشگاه های خارج از کشور از راه های معرفی و ماندگاری هنرهای دستی است گفت: علاوه بر این معرفی صنایع دستی و هنرهای سنتی استان به گردشگران و عموم مردم به طور جدی مورد پیگیری و توجه است.
مطیع افزود: استان خراسان رضوی با توجه به سابقه تاریخی و فرهنگی بسیار در حوزه صنایع دستی نیز از ظرفیت و توان خاصی برخوردار است و بیش از 75 رشته صنایع دستی در این استان با فعالیت بیش از 25 هزار هنرمند، پابرجاست.
وی اظهار داشت: سعی می کنیم با پرداخت تسهیلات، صدور کارت صنعتگری و پوشش بیمه از این هنرمندان حمایت کنیم.
منبع: ایرنا
