در دو دهه اخیر توجه به مولفه های اجتماعی به عنوان عوامل مهم تاثیرگذار بر توسعه و اقتصاد، به یکی از موضوعات مهم جامعه شناختی بدل شده است، مطالعه و پژوهش در این زمینه به منظور شناخت بیشتر تاثیرجنبه های غیراقتصادی زندگی و ارائه تحلیل های اجتماعی بر فرایند توسعه و اقتصاد صورت می پذیرد.تحلیل های جهانی بیانگر آن است که آسیب های اجتماعی و جرایم مربوط نظیر خشونت درون خانواده، طلاق، اختلافات خانوادگی، کودکان کار، زنان خودسرپرست، شرکت های هرمی، سرقت، بزهکاری، خودکشی، اعتیاد، روان پریشی، مشروبات الکلی، اعتیاد به ماهواره و فضای مجازی مستهجن، ترک تحصیل نوجوانان، دختران فراری، زنان متکدی و بی خانمان، کودکان، سکونتگاه های غیرمجاز، چک های برگشتی، قانون گریزی، ناآرامی های اجتماعی، فساد اداری و مالی و شیوع ارتشا و اختلاس همه می تواند ریشه در بحران های اقتصادی افراد و خانواده ها داشته باشد.
البته مسلما فاکتورهای دیگر نیز موثر هستند ولی در بیشتر آسیب های اجتماعی رد پای مسائل اقتصادی را بوضوح می توان دید.
آیا فقر، تورم، بیکاری، محرومیت های اقتصادی و افزایش افسارگسیخته هزینه معیشت می تواند فرد را مستقیما به سمت رابطه ای ناسالم، بزهکاری یا خشونت سوق دهد؟
دین گریزی عزت نفس را از بین می برد
کوروش محمدی، استاد دانشگاه، جامعه شناس و رئیس انجمن آسیب شناسی اجتماعی ایران در گفتگو با دنیای اقتصاد و در پاسخ به این سوال که مشکلات اقتصادی و آسیب های اجتماعی تا چه اندازه با یکدیگر مرتبط هستند، گفت: مشکلات اقتصادی در شدت گرفتن آسیب های اجتماعی اثرگذار است. در شرایطی که دین گریزی در جامعه اتفاق می افتد عزت نفس کاهش می یابد که در نتیجه آن وقاحت ورود به هنجار شکنی و بسیاری از آسیب های اجتماعی از بین می رود.
وی افزود: شاید به صورت مستقیم نتوان رابطه مشکلات اقتصادی و آسیب های اجتماعی را توصیف کرد اما به عنوان مثال ممکن است کسی صرفا به دلیل مشکلات مالی اقدام به گرفتن طلاق نکند اما به صورت غیر مستقیم این عامل می تواند اثرگذار باشد.
مطلب مرتبط: عوامل دین‌گریزی جوانان و چگونگی مقابله با آن
محمدی همچنین معتقد است: یکی از عواملی که آسیب های اجتماعی را تقویت می کند فشارهایی است که به صورت غیر مستقیم از فقر و مشکلات اقتصادی ناشی می شود. به عنوان مثال بیکاری بر بخش های مختلف جامعه و به خصوص تولید داخلی اثر گذار است. و طبیعتا با پایین آمدن نرخ رشد اقتصادی رونق کسب و کار آسیب می بیند.
وی بیکاری را به عنوان یک عامل مادر در بروز آسیب های اجتماعی توصیف کرد و افزود: بیکاری می تواند آستانه تحمل افراد را پایین بیاورد، فحشا ایجاد کند و نزاع ها و مشاجرات خیابانی را در سطح جامعه افزایش دهد. بیکاری در میان نسل جوان معضلات فراوانی ایجاد می کند از جمله مهمترین این مشکلات بالا رفتن سن ازدواج در جامعه است.
این استاد دانشگاه در ادامه خاطر نشان کرد: بالا رفتن سن ازدواج عامل بروز بسیاری از آسیب ها در حوزه رفتاری و انحرافات اخلاقی است. جامعه ما با تبعات غیر مستقیم مشکلات اقتصادی دست به گریبان است.
فقر، جامعه را افسرده می کند
رئیس انجمن آسیب شناسی اجتماعی ایران افزود: جامعه ما در حال گذار است و نباید فراموش کرد که ما در حال طی کردن مسیری هستیم که جامعه سنتی ما را به سمت مدرن شدن پیش می برد و در این میان اتفاقی که می افتد این است که بسیاری از ارزش ها و هنجارهای ما از بین می روند.
محمدی در رابطه با آماری که در خصوص افسرده بودن جامعه مطرح می شود، معتقد است: بارها از سوی کارشناسان عنوان شده که احساس ناامنی و عدم اعتماد بین افراد، فقر و مشکلات اقتصادی در بی نشاطی جامعه بسیار اثرگذار است.
وقتی نشاط در جامعه کاهش می یابد افراد با منافع جمعی بیگانه می شوند. زمانی می توانیم نشاط را در جامعه حس کنیم که میان ما همبستگی و نشاط وجود داشته باشد. چ
مشکلات اقتصادی، روابط عاطفی را کمرنگ کرده است
وی در ادامه از کمرنگ شدن روابط عاطفی در جامعه امروز ایران انتقاد کرد و گفت: روابط عاطفی ما به دلیل بروز مشکلات اقتصادی کمرنگ تر از قبل شده و جای خود را به رابطه های مجازی داده است. مشکلات روانی ناشی از عدم ارتباط صحیح در میان افراد خانواده می تواند در بروز بسیاری از آسیب های اجتماعی اثرگذار باشد.
رئیس انجمن آسیب شناسی اجتماعی ایران افزود: یکی از افتخارات جامعه سنتی ما همبستگی و همدلی بود اما امروز این پارامترهای مهم زندگی در لابلای مشکلات اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و البته دوران گذار از جامعه سنتی به مدرن گم شده اند. محمدی همچنین گفت: معیار اصلی گذار از جامعه سنتی به مدرن اقتصاد است. سال هاست همه به دنبال این هستند که اقتصاد شکوفا داشته باشیم و مشکلات اقتصادی را در جامعه حل کنیم اما به لحاظ توسعه اقتصادی هم موفق عمل نکردیم و در حال حاضر بیکاری در استان ها و حواشی شهرها و از جمله کلان شهر اصفهان بسیار بالاست.
بیکاری عامل التهاب جامعه است
وی در ادامه به بالا رفتن نرخ رشد “ازدواج سفید” در جامعه و رابطه آن با مشکلات اقتصادی اشاره و خاطر نشان کرد: عوامل اجتماعی و اقتصادی در بروز پدیده ازدواج سفید نقش بازی می کنند. زمانی که ازدواج به واسطه هزینه های گزاف و مشکلات متعدد اقتصادی دور از دسترس می شود بی انگیزگی در راستای عمل به تکالیف شرعی و عرفی اتفاق می افتد.
این استاد جامعه شناسی ادامه داد: از لحاظ شرعی ازدواج سفید نادیده گرفتن دین و ارزش های اسلامی است و از لحاظ عرفی نادیده گرفتن سنت های اجتماعی است.
جامعه ای که به لحاظ اقتصادی تحت تاثیر فشارهایی همانند بیکاری باشد این جامعه دچار التهاب می شود. جامعه ملتهب از باورها و فرهنگ های بیگانه به راحتی الگوبرداری می کند و تحت نفوذ تهاجم آنها قرار می گیرد.
وی افزود: در این شرایط شبکه های ماهواره ای در ترویج پدیده غیرقابل قبولی مثل ازدواج سفید به راحتی نقش بازی می کنند زیرا مخاطبین آنها به دلیل التهابات مختلف اجتماعی و اقتصادی ذهنی آماده و پذیرنده دارند.
معضلات اقتصادی، آسیب های اجتماعی را افزایش می دهد
محمدی در ادامه تصریح کرد: جامعه ای که در حال شکوفایی باشد و جوانان آن از صبح به دنبال کار و تلاش باشند و کسب و کار و تولید رونق داشته باشد اصلا فرصت نمی کنند به رسانه ها بها دهند.
وی همچنین تاکید کرد: زمانی که بیکاری در اوج است و مشکلات اقتصادی انتظارات میان والدین و فرزندان را تلف می کند و پدران و مادران قادر به تامین نیازهای فرزندان خود نیستند این فرزندان آماده پذیرش آسیب های مختلف اجتماعی می شوند.
