#اوقات_فراغت #بیشتر_بدانیم #دانستنی
پرکردن اوقات فراغت دانش آموزان در فصل تابستان گاه به معضلى جدى براى والدین تبدیل مى شود. اگر از اوقات فراغت تابستان به خوبى استفاده شود، مى تواند به دورانى اثرگذار و حتی نقطه عطفی در زندگى دانش آموزان تبدیل شود، ولى همیشه چنین اتفاقى رخ نمى دهد. در شهرها مشکل پر کردن اوقات فراغت بیشتر به چشم می آید. تا نیمه شب پاى تلویزیون نشستن، ساعت ها ور رفتن بى هدف با رایانه، صبح ها تا دیروقت خوابیدن و بخش عمده روز را با کسالت سپرى کردن شیوه ای رایج در گذران اوقات فراغت دانش آموزان در شهرها است.
بعضى از نوجوانان، بخصوص نوجوانان پسر هم گروه هایى تشکیل مى دهند و وقتى راهى مناسب براى گذران اوقات فراغت پیدا نمى کنند، براى والدین مایه نگرانى مى شوند. چون ممکن است اوقات فراغتشان را با دست زدن به اعمال نابهنجار و حتى بزهکارى پرکنند.
بسیاری از دانش آموزان، اوقات فراغت به ویژه تعطیلات تابستان را دوره استراحت مطلق می دانند. آن ها این دوران را زمانى براى فرار از فشار مدرسه تلقى مى کنند و فکر می کنند که باید صرفاً به استراحت بپردازند. این در حالی است که به تجربه ثابت شده در صورتی که آموزش هایی به شکل سرگرم کننده برای دانش آموزان تدارک دیده شود، اوقات فراغت می تواند نقطه عطفی در زندگی دانش آموزان باشد و حتی آینده آن ها را تحت تأثیر قرار دهد.
سیمین عفیفی روان شناس می گوید:«اوقات فراغت، درواقع دوره تربیت غیر رسمی برای دانش آموزان است که این تربیت غیر رسمی حتی بیش از تربیت رسمی می تواند در تغییر رفتار فرد مؤثر باشد. چرا که فعالیت های غیررسمی این دوره غالباً مورد علاقه بچه ها است و آن ها آن را آزادانه انتخاب می کنند».
به این ترتیب اگر برنامه هاى آموزشى جالبى برای دانش آموزان تدارک دیده شود، اوقات فراغت آن ها از حالت کسالت بار خارج مى شود و به جای این که بچه ها از سر بیکارى به رفتارهاى نابهنجار روی آورند، مهارت هایی مى آموزند و هم خود را سرگرم مى کنند و هم امکان اشتغال پیدا مى کنند. در غیر این صورت، اوقات فراغت نتیجه مثبتى به همراه نمى آورد. بنابراین والدین لازم است در برنامه ریزی هایی که انجام می دهند علاقه فرزندانشان را نیز در نظر داشته باشند.
بچه ها به خاطر فشاری که در دوران مدرسه به آن ها می آید دائم منتظر آمدن فصل تابستانند و فکر می کنند که نباید در تابستان کاری انجام دهند. در این شرایط والدین برای بچه هایشان برنامه هایی تدارک می بینند که عمده آن ها شرکت در کلاس های آموزشی است. بسیاری از دانش آموزان به این دلیل به این کلاس ها مى روند که والدین به آن ها فشار می آورند. به این ترتیب در بسیارى از مواقع برنامه هاى والدین براى اوقات فراغت بچه ها برای آن ها حالت تکلیف پیدامى کند و نتیجه چندانی به بار نمی آورد.
گاهی والدین برای ثبت نام بچه ها در کلاس های مختلف با هم مسابقه می گذراند و اتفاقاً شرکت بچه ها در کلاس های هنری و ورزشی و … برای آن ها هزینه زیادی هم به همراه می آورد. اما این آموزش ها غالباً تداوم نمی یابد و در نتیجه بچه ها از آن ها چندان سودی نمی برند. ضمن این که در بسیاری از مواقع چنان که گفته شد به حالت تکلیف در آن ها شرکت می کنند.
البته فرستادن بچه ها به کلاس های آموزشی بد نیست. اما نباید با زور و اصرار آن ها را به کلاس های آموزشی فرستاد. بلکه مى توان براساس علاقه بچه ها برای آن ها برنامه ریزی کرد. درواقع بچه ها نباید احساس کنند که به اجبار باید در کلاس ها شرکت کنند. حتماً هم لزومی ندارد بچه ها را به کلاس های رایج نظیر نقاشی بفرستیم. بلکه می توانیم آن ها را به کلاس هایی بفرستیم که مهارت هایی مثل مکانیکی، نجاری، خیاطى، آرایشگرى یا گل سازى و … را در آن ها بیاموزند.
باید تشکیلات و امکانات محلی به کمک پر کردن اوقات فراغت دانش آموزان بیاید. در برخی از کشورها برنامه هاى زیادى براى تعطیلات طولانى دانش آموزان تدارک دیده مى شود. این برنامه ها اغلب از سوى تشکیلات محلى به اجرا درمى آیند.
سینا امیری کارشناس مدیریت می گوید:«در اروپا پدر و مادرها از قبل براى هر تعطیلاتی به ویژه براى تعطیلات طولانى تابستان برنامه ریزى مى کنند تا بچه ها به حال خود رها نشوند. حتی والدین مدتی را مرخصى مى گیرند تا با بچه هایشان باشند. البته امکانات جنبى هم براى این دوران زیاد است. این امکانات را مراکز محلى که همان انجمن هاى محلى و دفاتر نوجوانان و جوانان هستند (مانند فرهنگ سراها) ایجاد مى کنند. آن ها بچه هاى محل را که در سنین میان هفت و هشت سال تا ۱۵، ۱۶ سال هستند، جمع مى کنند و آن ها را به مدت سه هفته به اردوگاه مى برند. دراین مدت، بچه ها فعالیت هاى مختلف تفریحى، سیاحتى و گردشى دارند. گیاهان و کوه ها را مى بینند و درباره آنها بحث مى کنند و فعالیت هاى محلى را نظاره می کنند.
مراکز محلى در آستانه تابستان برنامه هایشان را پیشنهاد مى دهند و بچه ها هرکدام را بخواهند، انتخاب مى کنند. در اردوها، ورزش فعالیت اصلى است و بچه ها فعالیت هاى جنبى مانند نامه نگارى را هم مى آموزند. این مراکز دانش آموزان را بیمه مى کنند و مواظبت از آن ها را به طور کامل به عهده مى گیرند. از آنجایى که براى چنین فعالیت هایى نیرو لازم است، این مراکز به داوطلبانى که به سن ۱۶-۱۵ سالگى وارد مى شوند، نگهدارى بچه ها را آموزش مى دهند. بچه ها از سن ۱۸-۱۷ سالگى و دوران دانشجویى به صورت پاره وقت در این اردوها فعالیت مى کنند. ویژگى این اردوها این است که هم افراد فقیر و هم ثروتمند، مى توانند در آن ها شرکت کنند. ضمن این که دولت براى بچه ها هزینه اى را درنظر مى گیرد.
خانواده ها هم از این برنامه ها استقبال مى کنند، چون علاوه بر این که نحوه گذران اوقات فراغت بچه ها برایشان مهم است، مى دانند که اگر بچه ها را به حال خود رها کنند ممکن است به راه خطا بروند و وقتى دراین برنامه ها شرکت مى کنند، دست کم اندکى تحت نظارت هستند».
در کشور ما هم برخی از ارگان ها امکاناتی دارند که می توانند آن ها را در طول تابستان در اختیار بچه ها قرار دهند. به عنوان مثال می توان ترتیبی اتخاذ کرد که در مناطق فقیرنشین بچه ها با کارت های دانش آموزی از امکانات ورزشی و سرگرمی و آموزشی دولتی به طور مجانی یا با هزینه اندک استفاده کنند. یا می توان بخشی از هزینه شرکت بچه های فقیر در کلاس ها یا مکان های تفریحی و ورزشی را تأمین کرد و بر نحوه خرج آن هم نظارت کرد.
وقتی تماشای تلویزیون تنها سرگرمی بچه ها در اوقات فراغت می شود
فیلم ها و مجموعه هاى تلویزیونى موردعلاقه بچه ها است، به خصوص فیلم هاى اکشن، جذابیت و کشش زیادى براى نوجوانان دارد. درحالى که کارشناسان مى گویند هرچند که فیلم هاى اکشن مى تواند موجب تخلیه روانى همه افراد شود، ولى وقتى زمینه مهیا باشد، به افزایش خشونت و الگوبردارى از رفتارهاى خشن مى انجامد. عده اى از بچه ها هم انرژى زیادى دارند و مى خواهند این انرژى را تخلیه کنند و بهترین روش تخلیه انرژى را در زد و خوردى که از فیلم های خشن یاد گرفته اند، مى بینند.
درحالى که اگر از بسیاری از خانواده ها بپرسید بچه هایشان اوقات فراغتشان را چگونه می گذرانند مى گویند که تا آخر شب فیلم مى بینند یا بیشتر وقتشان را پای رایانه سپری می کنند.
برخی از والدین حتی برای از سرباز کردن بچه ها این کار را تشدید می کنند. آن ها اگر فیلمی مشهور شده باشد آن را تهیه می کنند و بچه هایشان را تنها می گذارند تا این فیلم ها را تماشا کنند، بدون این که بدانند در این فیلم ها چه چیزهایی هست و چه قدر روی بچه ها اثر می گذارد. یا حتی بدون اطلاع کافی اجازه می دهند که بچه ها بازی های رایانه ای نامناسبی تهیه کنند و به راحتی خشونت را تمرین کنند. نتیجه این که زمینه پرخاشگری در آن ها تقویت می شود.
به هر حال اوقات فراغت زمانی است که فرد در آن به فعالیت خاصی مشغول نیست. بسیاری از ما برای این اوقات برنامه ریزی نمی کنیم و این در مورد اوقات فراغت دوره تابستان بچه هایمان هم صادق است. در حالی که با برنامه ریزی برای این دوره می توان به بچه ها کمک کرد تا خودشان و استعدادها و علایقشان را کشف کنند، مهارت هایی بیاموزند و حتی شیوه هایی برای برقراری مناسبات اجتماعی بهتر با والدین، دوستان و … را تمرین کنند.
بر عکس اگر برنامه مناسبى براى اوقات فراغت بچه ها تدارک دیده نشود، از یک طرف کسالت و از سوی دیگر خشونت و رفتارهاى نابهنجار به سرعت میان برخی از آن ها جا باز مى کند. بنابراین بسیاری از والدین لازم است که این ایده را که اوقات فراغت چیزی زاید است، کنار بگذارند. طبیعى است که اگر براى اوقات فراغت بچه ها هدف گذارى نکنیم، واقعاً هم اوقات فراغت زاید به نظر مى رسد و والدین از خدا مى خواهند که تابستان هرچه زودتر به پایان برسد.
منبع:
