ویتامین D به جذب کلسیم کمک و برای استحکام و سلامت استخوان‌ها لازم است. ویتامین D میزان کلسیم و فسفر را از طریق کمک به جذب آن ها از مواد غذایی در روده‌ها و کلیه تنظیم نموده، میزان طبیعی ساخت استخوان را امکان‌پذیر می سازد و از کاهش میزان کلسیم سرم خون جلوگیری می‌کند.
مکانیسم جذب ویتامینD
ویتامین D2 در معرض نور خورشید به ویتامین D3 تبدیل می‌شود. به همین جهت توصیه می‌شود در تابستان‌ها ۲ بار در هفته نیم ساعت، از ساعت ۱۰ صبح تا ۱۲ که هوا خیلی گرم نیست اندام‌ها یا بدن در معرض آفتاب باشد تا میزان لازم در بدن ساخته شود.
به کودکان و افرادی که در معرض اشعه آفتاب نیستند توصیه می‌شود به خصوص در زمستان‌ها که آفتاب کم است از مکمل‌های ویتامین D استفاده نمایند.
به طوری که یک ضرب‌المثل ایتالیایی گفته جایی که خورشید نمی‌رود دکتر می‌رود. ویتامین D در سوخت و ساز بدن از اهمیت زیادی برخوردار است. در تحقیقات اخیر نشان داده شده است که کمبود ویتامین D به عنوان عامل اصلی به حداقل ۱۷ نوع سرطان و همچنین بیماری‌های سکته قلبی، افزایش فشار خون، دیابت، بیماری‌های مزمن پوست مانند اگزما، بیماری‌های کلیه، اختلالات پروستات، دردهای مزمن مانند استئوآرتریت، پوکی استخوان، ضعف عضلانی، کولیت اولسروز (زخم روده بزرگ، آسم، بیماری M.S و غیره) نشان داده شده است.
اندازه‌گیری ویتامین D
جهت بررسی میزان ویتامین D در بدن منحصراً اندازه‌گیری آزمایش آن در خون است و میزان ویتامین D لازم حیاتی در بدن ۵۰-۸۰ نانو گرم در میلی‌لیتر است و مصرف اضافی آن برای آینده در بدن ذخیره می‌شود.
ویتامین Dتولید شده در بدن از کلسترول ساخته می‌شود. به همین جهت مصرف داروهای کاهش دهنده کلسترول ممکن است باعث کمبود ویتامین D شود.
در رژیم‌های غذایی کم کلسترول مانند گوشت، ماهی، لبنیات، شیر و تخم‌مرغ نشان داده شده است که با کمبود ویتامین D همراه است (به علت کاهش پروتئین‌ها).
پیشگیری و درمان کمبود ویتامین D
توصیه‌هایی جهت تأمین میزان کافی ویتامین D برای افراد بالغ:
۱- قرار گرفتن در معرض تابش نور خورشید به طور منظم در چهار فصل و تا حد امکان بیشترین سطح پوست.
۲- در صورت کمبود ویتامین D در بدن دریافت ۵۰۰۰۰ واحد بین‌المللی به طور روزانه به مدت ۳ ماه و آزمایش بعدی تنظیم ویتامین D خون بین ۵۰-۸۰ نانوگرم در میلی‌لیتر.
۳- درماتولوژیست‌ها توصیه نموده‌اند در صورت اجتناب از تابش نور خورشید برای پیشگیری از راشی تیسم در کودکان و استئومالاسی بزرگسالان دو قرص ارکوکاسیفرول معادل ۵۰۰ واحد بین‌المللی نیاز است و عوارض دارویی آن نادر است. ولی اکثراً ۹۰ درصد مردم ویتامین D مورد نیاز خود را از تابش نور خورشید مثل تماس دست‌ها و صورت، بازوها در خلال پیاده‌روی به دست می‌آورند. تولید ویتامین در پوست بسیار سریع است.
در ایران جهت پیشگیری از راشی‌تیسم در کودکان قطره ویتامین A+D از پانزدهم تا یک‌سالگی ۲۵ قطره روزانه معادل ۴۰۰ واحد بین‌المللی ویتامین D و ۱۵۰۰ واحد بین‌المللی ویتامین A توصیه می‌شود و تا سن ۲ سالگی هم بر حسب شرایط و کمبود توصیه می‌شود. در بررسی آزمایش ویتامین D در خون کودکان در تهران برحسب شرایط فصل زمستان و کمبود آفتاب و شرایط پوشش نامناسب پسران و دختران در مقابل آفتاب و همچنین افراد بزرگسال به خصوص خانم‌ها در سنین بالا کمبود ویتامین D شایع و توصیه به بررسی می‌شود.
در تهران جمعیت متخصصین کودکان توصیه کرده است به علت شیوع کمبود ویتامین D در کودکان بالای ۲ سال آزمایش های خون از نظر کم‌خونی بررسی و در صورت کمبود اقدامات درمانی انجام شود.
مسمومیت با ویتامین D
دریافت بیش از حد ویتامین D ممکن است ایجاد مسمومیت نماید. بنابراین مقدار ویتامین D برای پیشگیری و درمان باید بر اساس هر بیمار بررسی، اجرا و با دقت مراقبت شود. در افراد طبیعی مصرف طولانی‌مدت با دوزهای بالای ویتامین D که ۵۰ تا ۱۰۰ برابر معادل ۲۰۰۰ واحد بین‌المللی نیاز فیریولوژیک باشد، همواره باید مسمومیت ویتامین D را مدنظر داشت.
دوز مسمومیت شیرخواران و کودکان که حساسیت بیشتری دارند گاهی اوقات در اثر ناآگاهی والدین یا عدم کنترل در هیپوپاراتیروئیدی که ویتامین D به صورت درمان طولانی‌مدت مصرف می‌شود ظاهر می‌گردد. نکته جالب این است که در صورت تابش بیش از حد اشعه آفتاب به پوست مسمومیت با ویتامین D روی نمی‌دهد چرا که طبیعت مکانیسم‌های متعدد برای تقلیل خطر بروز مسمومیت با این ویتامین را داراست. علائم مسمومیت با ویتامین D با شکایاتی چون بی‌اشتهایی، تهوع و استفراغ، بیقراری، یبوست، اختلال رشد، پرادراری، رنگ‌پریدگی، سردرد و افزایش فشار خون همراه می‌باشد.
مسمومیت با ویتامین D ممکن است منجر به نارسایی پیشرونده کلیه شود. ثابت شده است مصرف روزانه ۰۰۰/۵۰ واحد بین‌المللی ویتامین D به مدت چند ماه سبب ایجاد مسمومیت می‌گردد. گاهی اوقات برای درمان کمبود از مقدار خوراکی و تزریقی ویتامین D بیش از حد مجاز توصیه و استفاده شده است. این مقدار باید زیر نظر پزشک و به مدت کوتاه انجام شود. تجویز ویتامین D در کودکان از اهمیت خاص برخوردار است. درمان مسمومیت با ویتامین D عبارت است از قطع دارو و مایع درمانی به میزان کافی.
منبع:
