دانستنی آنلاین: توسعه پایدار در یک جامعه فقط با پایبند بودن همه شهروندان آن به مسئولیت خود در مقابل جامعه، محیط زیست و نسل‌های آینده ممکن خواهد بود. تفکیک زباله در منازل از مصادیق عینی عمل به این مسئولیت اجتماعی است.
به گزارش پایگاه خبری دانستنی آنلاین: به عقیده صاحبنظران توسعه پایدار در جامعه بدون در نظر گرفتن سه جنبه اقتصادی، محیط زیستی و اجتماعی ممکن نیست. با تکیه بر این نظریه امروزه بخصوص در کشورهای توسعه‌یافته صرفه‌جویی در مصرف مواد و انرژی و بازیافت آنها از پسماندهای شهری مورد توجه قرار گرفته است. در واقع از مهمترین وجوه توسعه پایدار را می‌توان لزوم توجه به مدیریت مواد زائد و پیشگیری از انواع آلودگی‌های زیست محیطی ناشی از زبالههای تولیدشده برشمرد. مسلما منابع محدود کره زمین پاسخگوی نیازهای نسل‌های بعدی نخواهد بود و پسماند نیز باعث از بین رفتن منابع طبیعی و افزایش آلودگی‌ها میشود. مدیریت پسماند هم از جنبه اقتصادی و هم از جنبه محیط زیستی و اجتماعی بسیار با اهمیت است.
افزایش بی‌سابقه تولید پسماندهای خانگی باعث بروز چالش‌های زیادی به ویژه در کشورهای در حال توسعه شده و به نظر می‌رسد با توجه به ضعف مدیریت در این جوامع، مسئولیت فرهنگی و تعهد اجتماعی شهروندان مهمترین فاکتور برای حل این چالش بزرگ است. نیازهای اجتماعی زندگی شهری در جامعه امروز هرچند تعهداتی را برای مدیران شهری ایجاب می‌کند اما در کنار آن تکالیفی را برای شهروندان به همراه دارد. حس مسئولیت، دلسوزی، همکاری و مشارکت آگاهانه شهروندان توسعه و آرامش در حیات اجتماعی را موجب میشود. و در جلب این مشارکت آموزش و فرهنگسازی نقشی مهم دارد. با فرهنگسازی درست می‌توان مردم را به این باور رساند که تفکیک زباله و بازیافت آن از مقوله‌های مهم زیست‌محیطی و اقتصادی است. زباله‌ها قابلیت تبدیل مجدد به مواد قابل استفاده را دارند و از این طریق می‌توان گام مثبتی در راه اقتصاد مقاومتی کشور برداشت.
در این زمینه مشارکت مردمی با قبول مسئولیت اجتماعی افراد در برابر جامعه، شهر و محیط زیست از طریق تفکیک زباله در مبدا یعنی خانه‌ها ممکن میشود. تفکیک از مبدا با هدف بازیافت بخش عمده‌ای از زبالههای شهری و برگشت آن به چرخه تولید و مصرف مجدد، کاهش چشمگیر حجم و وزن زبالههای شهری، کاهش هزینه‌های مربوط به جمع‌آوری و دفع مواد زائد، منافع اقتصادی قابل کسب از مواد تفکیک شده، صرفه‌جویی در اراضی مورد نیاز برای دفن زباله و کاهش هزینه‌های مربوط و به عبارت دیگر دستیابی به اهداف اقتصادی، بهداشتی و زیست‌محیطی انجام می‌گیرد.
مسئولیت اجتماعی ما در مقابل زمین و محیط زیست ایجاب می‌کند تا آلودگی‌های ایجاد شده به دلیل غالب شدن فرهنگ مصرف‌گرایی، ورود انواع مواد شیمیایی و سموم در زبالههای شهری و تولید میلیون‌ها تن زبالههای آلوده بیمارستانی و صنعتی را به طور جدی مورد توجه قرار دهیم. بسیاری از این محصولات در چرخه دفن و امحای طبیعی وارد نمی‌شوند و یا زمان بسیار زیادی حتی تا هزاران سال را برای تجزیه و ورود به این چرخه نیاز دارند.
امروزه تفکیک زباله در کشور ما به یک مخاطره ملی تبدیل شده است. متاسفانه شهروندان ما تلاش چندانی در این زمینه ندارند و مسئولین شهری هم نتوانسته‌اند فرهنگسازی مناسبی داشته باشند. نتیجه سوء مدیریت و عدم مشارکت مردمی همان چیزی است که اکنون کشور ما با آن دست به گریبان است. از بین رفتن منابع، آلودگی هوا و محیط زیست، فضای ناسالم زندگی بخصوص در شهرهای بزرگ، خشک شدن رودخانه‌ها و تالاب‌ها و … .
روش تفکیک زباله در مبدا
هرچند بهترین کمک تلاش برای تولید زباله کمتر است، اما جداسازی زباله‌ها در مبدا نیز می‌تواند به چرخه بازیافت زباله کمک کند. ساده‌ترین راه ممکن تفکیک زباله خشک و تر است که با چند بار انجام دادن آن، به یک عادت مفید و روزمره تبدیل خواهد شد.
بیشترین زبالههای تولیدی در منزل زبالههای خشک هستند که می‌توانند دوباره وارد چرخه تولید شوند. کاغذ و مقوا (مانند انواع روزنامه، مجله، کتاب، دستمال کاغذی، عکس، بسته‌های کاغذی شیر و آب‌میوه، جعبه شیرینی، کفش و لباس، شانه تخم‌مرغ)، انواع ظروف پلاستیکی (مانند روکشها و کیسه‌های پلاستیکی، هر نوع وسیله پلاستیکی و انواع ابر و اسفنج)، فلزات (مانند انواع قوطی‌های فلزی، کنسرو، رب، وسایل فلزی آشپزخانه، شیرآلات، لولهها و توریهای فلزی، انواع وسایل از جنس مس، چدن، آهن و فویلهای آلومینیومی)، شیشه (مانند انواع ظروف شیشهای، لامپهای ساده و فلورسنت، آینه، سرامیک، چینی، بلور)، منسوجات و چرم (مانند انواع لباسهای کهنه و پارچه‌های مستعمل، انواع وسایل پارچه‌‌ای، کیف و کفش‌های از جنس پارچه و چرم، البسه و وسایل چرمی)، چوب (مانند انواع جعبههای چوبی، شاخه و برگ درخت، مبل، میز، وسایل چوبی آشپزخانه) و لوازم الکتریکی و الکترونیکی (مانندسیم، کابل، پریز، سی‌دی، نوار کاست، ماشین حساب، ساعت، لوازم کامپیوتر، چراغ قوه، انواع باتری، تلفن، تلویزیون و انواع وسایل برقی) در دسته زبالههای خشک جای می‌گیرند.
زباله‌های‌تَر بیشتر شامل پسماندهای غذایی میشود مانند برنج، خورش، گوشت، مرغ، ماهی، روغنهای خوراکی سوخته و فاسد شده، انواع میوه و سبزی. بر خلاف تصور بسیاری از ما زبالههای تر، فسادپذیر بوده و ارزش بسیار زیادی از نظر استفاده مجدد و بازیافت دارند. از زبالههای تر می‌توان به عنوان پسماند بازیافتی در تولید انواع کود و کمپوست استفاده کرد. از این کودها و کمپوست‌ها برای اصلاح خاک و جبران مواد غذایی از دست رفته از آن استفاده می‌کنند.
نکته قابل توجه لزوم تفکیک زبالههای خطرناک از زبالههای تر و خشک است. این نوع از زباله‌ها شامل مواد خطرناک می‌شوند که باعث بروز انواع میکروب و باکتری‌های خطرناک هستند. همچنین، زباله‌هایی که با قرار گرفتن در معرض نور و حرارت گازهای مضر و خطرناک تولید می‌کنند یا آتش می‌گیرند. بسیاری از پسماندهای بیمارستانی و حتی انواع باتری‌های یکبار مصرف در صورت رعایت نکردن اصول ایمنی برای دفع آنها می‌توانند خطرات زیست‌محیطی جبران‌ناپذیری به بار آورند.
الگویی برای ما برای درک لزوم تفکیک زباله
در برخی از کشورها تفکیک زباله اجباری است و رعایت نکردن آن جریمه و مجازات دارد. در کشورهایی که منابع طبیعی کمتری دارند بازیافت زباله راه حلی بری تولید محسوب میشود. اهمیت بازیافت زباله در رشد میزان تولید به اندازه‌ای مهم است که به زباله لغب «طلای کثیف» را داده‌اند. در این جوامع هم مسئولین و هم شهروندان به مسئولیت اجتماعی خود در مقابل جامعه، محیطزیست و نسل‌های آینده پایبندند. بهترین نمونه آن شهر کوچک «کامیکاتسو» است که در جنوب غربی کشور ژاپن و در جزیره «شیکوکو» واقع شده. «کامیکاتسو» به «شهر بی زباله» شهرت یافته و نحوه زندگی ساکنین آن و اهمیتی که برای مساله بازیافت قائل هستند، به الگویی برای تمام شهرهای دنیا تبدیل گشته است. این شهر در حدود ۱۷۰۰ نفر جمعیت دارد و تمام ساکنین آن می‌بایست زبالههای خود را در منزل تفکیک نمایند. حتی لازم است بطری‌ها شسته شوند و یا درب‌هایشان به رنگ‌های مختلف نیز تفکیک شود. در «کامیکاتسو» هیچ ماشین جمع‌آوری زباله‌ای برای جمع کردن زباله‌ها از منازل مسکونی وجود ندارد.
کشورهای سوئیس، دانمارک، آلمان و سنگال نیز با همکاری و مشارکت شهروندان و همینطور با مدیریت درست و با برنامه‌ریزی دقیق مسئولان و ایجاد سیستم دقیق بازیافت پسماندها از جوامع پیشرو در این زمینه هستند.
صرفه‌جویی در مصرف منابع طبیعی با استفاده از مواد بازیافت شده به جای مواد خام در تولید محصولات جدید، اصلاح الگوی مصرف و صرفه جویی در مصرف انرژی با صرف انرژی کمتر برای تولید و حفظ محیط زیست با بهره‌بری از فضایی به مراتب کمتر برای دفن زباله‌ها از نمونه‌های روشن فواید بازیافت زباله است. برای مثال تولید آلمینیوم از آلمینیوم بازیافت شده نسبت به تولید آلمینیوم از سنگ معدن، ۹۰ درصد انرژی کمتری لازم دارد.
اما در یک نگاه محدودتر داشتن شهری پاک‌تر هم از نظر آلودگی محیطی و هم از نظر اجتماعی حق طبیعی همه ماست. استشمام بوی نامطبوع مخازن زباله‌ها، شیوع بیماری و مشاهده حشرات و حیوانات موزی و همچنین دیدن صحنه‌هایی تاسف‌برانگیز از افرادی که برای جست و جوی زبالههای قابل فروش برای بازیافت درون مخازن زباله خم شده‌اند، جدا از اینکه نشانه‌ای از سوء‌مدیریت شهری است، عدم آگاهی و عمل شهروندان به وظایف شهروندی و مسئولیت اجتماعی خود را نیز نشان میدهد.
