5

آثار مثبت و منفی گردشگری بر محیط زیست

  • کد خبر : 5150
  • 02 تیر 1395 - 11:12
آثار مثبت و منفی گردشگری بر محیط زیست

در خصوص تأثیرات گردشگری بر محیط زیست در مطالعات گوناگون قابل ملاحظه است ، نگارنده، سعی دارد از یکسو نگری فارغ باشد و به طریقی متفاوت هر دو سوی آثار مثبت و منفی فعالیت های گردشگری بر محیط را مد نظر قرار دهد و راهکارهای مناسب را ارائه نماید .

#آثار_گردشگری #محیط_زیست #دانستنی #بیشتر_بدانیم

یکی از موضوعات اصلی و مورد بحث کارشناسان، کاربرد رویکرد توسعه زیست محیطی و توسعه پایدار است. امروزه ارتباط نزدیک میان گردشگری و محیط زیست و اهمیت رویکرد برنامه ریزی زیست محیطی و برنامه ریزی توسعه پایدار توجه به این رویکردها را افزایش داده است. بیانیه مانیل، به عنوان جامع ترین اعلامیه مطابق با اهداف گردشگری مدرن، نیز بر اهمیت منابع طبیعی و فرهنگی در گردشگری و همچنین ضرورت استفاده و حفاظت از آن ها در جهت جامعه محلی و گردشگری تأکید زیادی کرده است.

به دنبال بیانیه مانیل، بیانیه مشترک سازمان جهانی گردشگری و سازمان جهانی برنامه محیط زیست که هماهنگی ها و همکاری های بین سازمانی در حوزه گردشگری و محیط زیست را دنبال می کند، این گونه اظهار کرده است که:

«حفاظت، ارتقا و تقویت عناصر و اجزای مختلف محیط زیست انسان، شرط اساسی در توسعه موزون و هماهنگ گردشگری است. بر این اساس، مدیریت عقلایی و منطقی گردشگری منجر به حفاظت و توسعه فیزیکی محیط زیست ویادمان های تاریخی _ فرهنگی انسان و در نتیجه ارتقای کیفیت زندگی خواهد شد.»

در تعریفی عام و گسترده، محیط زیست تمامی عرصه های طبیعی و فرهنگی اطراف انسان را در بر می گیرد.

محیط زیست طبیعی شامل هرآن چیزی است که در طبیعت وجود دارد و در بر گیرنده اقلیم، آب وهوا، زمین، خاک، و اشکال زمین، منابع آب، پوشش گیاهی، حیات جانوری و اکوسیستم های طبیعی است. محیط زیست انسان ساخت نیز شامل اشکال فیزیکی انسان ساخت است که از آن جمله می توان به انواع مختلف ابنیه، زیر ساخت ها و همچنین سایت های تاریخی و باستانی اشاره کرد. در تجزیه وتحلیل جامع اثرات زیست محیطی گردشگری، عوامل اجتماعی – فرهنگی و اقتصادی مربوط به محیط زیست مورد توجه قرار می گیرند؛ چون که در حقیقت تفکیک عناصر فیزیکی و اجتماعی- اقتصادی از یکدیگر کاری دشوار و نامطلوب است، اگر چه به دلیل سهولت سازماندهی و مدیریت اغلب ارزیابی این عوامل به صورت جداگانه صورت می پذیرد.

رابطه بسیار نزدیکی بین گردشگری و محیط زیست وجود دارد که در سه قالب جای می گیرد:

1-    بعضی از اشکال محیط زیست فیزیکی جاذبه هایی برای گردشگران محسوب می شوند.

2-    تسهیلات و زیربناهای گردشگری بخشی از محیط زیست ساخته شده را تشکیل می دادند.

3-    توسعه گردشگری و استفاده گردشگران از یک ناحیه، اثرات زیست محیطی ایجاد می کند.

اثرات زیست محیطی گردشگری عمدتاً به این دلیل است که در محیط هایی که حساس و شکننده هستند، این فعالیت ها، توسعه یافته است. مانند جزایرکوچک، سواحل، نواحی کوهستانی، نواحی مرتفع، کنار سایت های تاریخی و باستانی؛ زیرا این نوع مکان ها منابع مهم و جاذبه های گردشگری را شکل می دهند.

اثرات زیست محیطی

قاعده ای نانوشته چنان مرسوم است که گویا هرگاه سخن از تأثیرات یک فعالیت بر محیط به میان می آید ، جنبه های منفی اثرگذاری چنان پر رنگ و مؤثر نشان داده می شوند. گویا که هیچ اثر مثبتی از انجام فعالیت مورد نظر در محیط بر جا ی نمی ماند. همین موضوع نیز تا حدود بسیاری در خصوص تأثیرات گردشگری بر محیط طبیعی در مطالعات گوناگون قابل ملاحظه است ، نگارنده، سعی دارد از یکسو نگری فارغ باشد و به طریقی متفاوت هر دو سوی آثار مثبت و منفی فعالیت های گردشگری بر محیط را مد نظر قرار دهد و راهکارهای مناسب را ارائه نماید .

الف- اثرات مثبت

در صورتی که برنامه ریزی گردشگری به درستی صورت پذیرد، اثرات مثبت مختلفی را در حوزه زیست محیطی به همراه خواهد داشت. گردشگری قادر است کانون توجه را به مسایل مهم زیست محیطی معطوف کند و پایه گذار طرح هایی باشد که موجب حفظ و حراست از محیط زیست شوند. ارتباط میان گردشگران،  جوامع میزبان، جاذبه های گردشگری و محیط زیست، ارتباطی متقابل و پیچیده است .و هر عنصر باید همزیستی خودرا با دیگران از طریق توسعه روابط دو جانبه مفید و مثبت ادامه دهد.

حفاظت از نواحی طبیعی حائز اهمیت

گردشگری می تواند در توجیه ایجاد توجه به حفاظت از نواحی و همچنین توسعه پارک ها و مناطق حفاظت ده و جذب گردشگران بسیار مؤثر باشد. بدون رویکرد گردشگری، ممکن است این نواحی برای اهدافی دیگر توسعه یابد و یا حتی منطقه و میراث طبیعی آن دچار افول شود. در بخی نواحی ساحلی به دلیل اهمیتی که سواحل در جذب گردشگران دارند، حفاظت از نواحی ساحلی و دریایی، به ویژه سواحل مرجانی، در اولویت قرارگرفته است. برخی نواحی ساحلی نیز به دلیل استفاده  ناصحیح از مرجان ها، دچار صدمات و خسارات جبران ناپذیری شده اند.

حفاظت از سایت های تاریخی و باستانی

گردشگری هم مشوق و پشتیبان حفاظت از آثار تاریخی و باستانی( جاذبه های گردشگری) است و هم می تواند مسبب بروز صدمات و خسارات مختلف به این آثار  ارزشمند و میراث فرهنگی منطقه باشد. امروزه در اغلب کشورهایی که به منظور توسعه گردشگری تلاش می کنند، برای نگه داری از آثار تاریخی و فرهنگی اقداماتی مهم و اساسی انجام  شده است. در این مناطق آثار تاریخی و باستانی جاذبه های گردشگری شناخته می شوند و در مقابل، گردشگری برای حفظ این جاذبه ها به عنوان منابع گردشگری خود تلاش می کند. در کشور های جنوب و جنوب شرق آسیا، مانند کشور سریلانکا که از نظر اقتصادی در سطح بالایی قرار ندارد، آثار تاریخی و باستانی به عنوان جاذبه های گردشگری به گردشگران عرضه می شوند و منافع ناشی از آن ( مانند ورودی ها) مستقیماً برای نگهداری و تحقیقات در خصوص این آثار صرف می شود.

بهبود کیفیت زیست محیطی

گردشگری می تواند در تأمین مشوق های لازم به منظور پاک سازی محیط زیست از آلودگی هوا، آلودگی آب، آلودگی صوتی و سایرآلودگی های زیست محیطی و همچنین طراحی مناسب ساختمان ها، علائم راهنمایی و آموزشی و نگهداری بهتر از ساختمان ها نیز مفید باشد. به عنوان نمونه در منطقه مدیترانه توجه خاصی به آلاینده های دریایی مدیترانه می شود، زیرا دریای مدیترانه جاذبه تفریحی اصلی در  آن منطقه است و بر این اساس، برای حفظ آن از هر گونه آلودگی تلاش می شود.

ارتقای محیط زیست

گردشگری با ایجاد تأسیسات و تجهیزات مناسب و طراحی چشم اندازهای زیبا در زیبایی محیط و ارتقای محیط های شهری و روستایی نقش مؤثری را ایفا می کند.

بهبود زیرساخت ها

توسعه زیرساخت های مختلف مانند آب، برق، راه، شبکه فاضلاب و دفع زباله و مخابرات علاوه بر منافع اقتصادی، منافع زیست محیطی مختلفی نیز برای منطقه گردشگری فراهم می کند، به طوری که توسعه این زیرساخت ها منجر به کاهش آلودگی ها و مسائل مربوط به آن و ارتقای کیفیت محیطی خواهد شد. از طریق گردشگری، مدیریت منابع آب نیز دنبال می شود. زیرا با توسعه گردشگری تقاضا برای تأمین آب مورد نیاز افزایش می یابد و این امر مستلزم مدیریت مناسب منابع آب خواهد بود.

افزایش آگاهی های محیطی

در مناطقی که ساکنان منافع کمی از محیط خود به دست می آورند، با توسعه گردشگری و مشاهده علاقه گردشگران به محیط طبیعی آن ها، میل و اشتیاق ساکنان به حفاظت از این منابع و ایجاد اقتصادی موفق از طریق آگاهی از محیط زیست خود، افزایش می یابد. هر گاه جامعه ای آگاهانه و هم صدا باهم خواستار توسعه گردشگری در مقصدی باشند، فرایند توسعه با سرعت و سهولت بیشتری اتفاق خواهد افتاد و اثرات منفی کم تری برجای خواهد گذاشت.

ب – اثرات منفی حضور گردشگران بر محیط زیست

عمدتاً عبارت است از خسارت هایی که گردشگران بر عناصر مختلف زیست محیطی که یک منبع مهم گردشگری است، وارد می-آورند؛ مانند تخریب زیستگاه های حیات وحش ، تخریب چشم اندازهای طبیعی (ناشی از زیاده روی در ایجاد تاسیسات اقامتی و پذیرایی در مناطق زیبای ساحل دریا و رود خانه ها یا چشم اندازهای طبیعی)، تخریب یادمان های باستانی (سرقت یا خرابکاری در ساختمان هایی که دارای حفاظ نیستند)، آلودگی های هوای شهرها، انتقال آب رودخانه ها و دریاها به مناطق زیرزمینی (ناشی از تراکم آمد و شد بازدیدکنندگان در یک منطقه و نقص امکانات تخلیه یا تصفیه فاضلاب و دفع اصولی زباله ها).

جاذبه های گردشگری هسته اصلی فعالیت های توسعه گردشگری به شمار می روند. هر گونه تغییر که منجر به تنزل کیفیت محیط طبیعی در جاذبه های طبیعی  گردشگری گردد از میزان مطلوبیت فضا برای گردشگران و بازدیدکنندگان کاسته و به تدریج تعداد بازدید کننگان از جاذبه طبیعی با افت محسوسی مواجه می شود. از این رو توجه به اثرات مثبت و منفی گردشگری بر محیط زیست و مدیریت آن اهمیت می یابد.

برخلاف بررسی اثرات اقتصادی که بیشتر بر تأثیرات مثبت تأکید می شود، در بررسی اثرات زیست محیطی اغلب بر جنبه های منفی این اثرات تأکید شده است، اما در مقابل تأثیرات مثبتی نیزوجود دارد که بطور خلاصه به شرح ذیل می باشد:

    ارتقای کیفیت محیطی و اکولوژیکی مقصد

    اهمیت دادن جامعه محلی به منابع طبیعی و محافظت از منابع طبیعی و پارک ها

    ایجاد الگوهای جدید تأمین انرژی ها به وسیله طبیعت

    جلب توجه عمومی به گونه های گیاهی و جانوری در حال انقراض

    ترویج حساسیت و آگاهی نسبت به سیستم های اکولوژیکی و افزایش آگاهی های محیط زیست

    بهبود مدیریت ضایعات و پسماند

    افزایش گرایش های زیبایی شناختی

    بهسازی محیط زیست و چشم اندازهای طبیعی

    توسعه گردشگری سبز در آژانس های مسافرتی

اجرای این راهکارها امکان ادامه فعالیت های گردشگری در محیط زیست را ممکن می سازد تا چرخه گردشگر، محیط زیست و ساکن محلی با عوارض کمتری ادامه پیدا کند.

راهکارهای کاهش اثرات  زیست محیطی:

جنبه های منفی راهکارها
آسیب رسانی به اکوسیستم ها تعیین اکوسیستم های حساس و مدیریت آن ها.

جلوگیری از حضور گردشگران در  اکوسیستم­ های حساس.

توجه به ظرفیت برد زیست محیطی  اکوسیستم ­ها.

اطلاع ­رسانی و آگاه ­سازی گردشگران در زمینه محیط زیست و اکوسیستم­ ها.

ارزیابی پایدار گردشگری در اکوسیستم ­ها.

توسعه سریع و

بی رویه تسهیلات رفاهی طبیعتگردی

 

توجه به ظرفیت محیط و برنامه ریزی بر مبنای آن.

استقرار تسهیلات گردشگری بر مبنای نیاز.

جلوگیری از گسترش واحدهای تسهیلاتی غیرضروری و پراکنده.

جنگلزدایی،تخریب کوه ها برای ایجاد امکانات تفریحی

 

توجه به قوانین حفاظتی موجود در مورد منابع طبیعی.

تهیه گزارش ارزیابی اثرات زیست محیطی برای طرح های گردشگری.

تهیه برنامه ممیزی، پایش و مدیریت زیست محیطی برای طرح های گردشگری.

کندن گیاهان و آسیب رسانی به پوشش نباتی

 

نظارت مستقیم بر فعالیت های گردشگری.

جلوگیری از گسترش Vandalism (آسیب رسانی تعمدی)  طبیعی.

آموزش و آگاه سازی گردشگران در مورد تخریب محیط زیست.

استفاده از چوب درختان برای برافروختن آتش

 

نظارت مستقیم بر فعالیت­ های گردشگری.

آموزش و آگاه سازی گردشگران در مورد تخریب محیط زیست

افزایش زباله در محیط طبیعی

 

استقرار ظروف مناسب و به تعداد کافی.

تهیه طرح مدیریت پسماند برای منطقه.

تفکیک زباله از مبداء.

آموزش و آگاه سازی گردشگران در زمینه آلودگی های زیست محیطی.

تهدید حیات وحش

 

زون بندی منطقه حفاظتی.

جلو گیری از حضور گردشگران در زیستگاه های حساس حیات وحش به ویژه دوره­های زمانی زادآوری حیات وحش.

جلو گیری از حضور گردشگران در نواحی ای که در بخشی از چرخه حیات گونه­های جانوری منطقه اثرگذار است نظیر محل لانه پرندگان.

آلودگی های صوتی مخل آرامش طبیعی

 

استفاده از گیاهان در مهندسی طراحی محیط و طراحی کاشتی جهت کاهش آلودگی صوتی.

برقراری قوانین در مورد عبور و مرور وسایل نقلیه.

زون بندی منطقه حفاظتی.

استفاده از وسایل نقلیه کم سروصدا و منطبق بر استاندارهای زیست محیطی.

آلودگی هوا، آب و خاک

 

زون بندی منطقه جهت عبور و مرور وسایل نقلیه.

انجام معاینات فنی  خودروهای مورد استفاده گردشگران.

استفاده از تجهیزات کنترل آلودگی هوا.

استفاده از انرژی های پاک نظیر انرژی خورشیدی جهت کاهش مصرف سوخت.

آموزش گردشگران توسط انواع امکانات نظیر بیلبرد، تراکت، بروشور، فیلم و اسلاید و … پیش از ورود به منطقه،

استفاده از تجهیزات کنترل فرسایش خاک.

استفاده ازامکانات تثبیت دیواره های کناره های رود خانه.

عدم تخلیه پسمانده، شیرابه زباله و پساب به صورت غیراصولی.

استفاده از شیوه ­های مناسب در دفع فاضلاب.

عدم تخلیه نخاله های ساختمانی، دوغاب و سایر مصالح در خاک که بافت آن و گونه های گیاهی را تغییر می­ دهد.

عدم فعالیت ساختمانی در اراضی که دارای خاک مناسب برای کشاورزی می­ باشد.

عدم پاک تراشی پوشش گیاهی موجود در محدوده سایت گردشگری.

جلوگیری از تخلیه پساب و پسمانده به آب­ های سطحی.

جلوگیری از حضور گردشگران در اکوسیستم های حساس آبی

منبع: پایگاه خبری خلیج فارس

آیا این مطلب برای شما مفید بود؟

میانگین امتیازات: 3 / 5. تعداد امتیازات: 1

به این خبر امتیاز دهید

لینک کوتاه : https://danestanyonline.ir/?p=5150

ثبت دیدگاه

مجموع دیدگاهها : 0در انتظار بررسی : 0انتشار یافته : 0
قوانین ارسال دیدگاه
  • دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط تیم مدیریت در وب منتشر خواهد شد.
  • پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
  • پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.

فرم جستجو

تبلیغات در سایت   درباره ما   تماس با ما

logo-samandehi