اختلال لجبازی و نافرمانی در کودکان، «نه گفتن» مدام، جر و بحث، ناسازگاری و نارضایتی از ویژگی‌های این کودکان بوده و ایجاد استقلال از سوی والدین در پیشگیری از این اختلال مؤثر است.
کودکانی که بسیار منفی تلقی می‌شوند و در پاسخ به کنش‌های محیطی حالت خصمانه دارند، دچار اختلال لجبازی و نافرمانی هستند، این کودکان همیشه در حال «نه گفتن» هستند.
اگر بر اساس میل درونی آن ها نیز رفتار شود باز ناراضی هستند و مدام با بزرگسالان جر و بحث می‌کنند. این کودکان با بچه‌های دیگر سازگاری ندارند و مدام در حال مشاجره هستند.
در اختلال سلوک، هنجارهای اجتماعی زیر پا گذاشته می‌شوند و حیوان آزاری و کارهای خطرناک دیده می‌شود در حالی که کودکانی که دچار اختلال لجبازی و نافرمانی هستند این ویژگی‌ها را ندارند.
پرتوقعی و ناراضی بودن از دیگر ویژگی‌های کودکان مبتلا به ابتلا به لجبازی و نافرمانی است این کودکان مدام در حال داد زدن هستند و خودشان هم نمی‌دانند که چه می‌خواهند؛ بنابراین بیشتر اوقات دچار ناکامی می‌شوند.
گاهی خانواده‌ها به بچه‌ها امر و نهی می‌کنند و این موجب نافرمانی آن ها در آینده می‌شود.
عامل زیستی در ابتلا به این اختلال مؤثر بوده و ممکن است نشانه‌هایی برای لجبازی در این کودکان وجود داشته باشد که مبنای زیستی دارد. همچنین اعتماد به نفس این کودکان پایین است و والدین معمولاً این کودکان را یکدنده خطاب می‌کنند.
نشانه‌های این اختلال از 3 یا 4 سالگی شروع می‌شود اما تشخیص قطعی در 7 یا 8 سالگی است، ممکن است اختلال کوتاه مدت باشد یا ادامه یابد.
باید به والدین آموزش دهیم تا تغییر رفتار را در کودک به وجود آورند، تنبیه موجب ماندگاری رفتار می‌شود همچنین اگر مشکل زیستی وجود داشته باشد، باید با روان پزشک کودک و نوجوان مطرح شود، در مورد بزرگسالان نیز درمان های رفتاری شناختی می‌تواند مؤثر باشد.
برای پیشگیری باید اجازه دهیم تا کودکانمان قدری مستقل باشند، گاهی اضطراب مادر موجب عدم استقلال کودک می‌شود و آرام آرام او را لجباز و نافرمان می‌کند، بهتر است والدین از توهین به کودک در هر مرحله‌ای بپرهیزند.
گاهی کودکان در پاسخ به مشاجرات والدین لجبازی و نافرمانی می‌کنند از طرفی ممکن است لجبازی در والدین نیز دیده شود و به صورت الگوی رفتاری برای کودکان ایجاد شده باشد.
متأسفانه گاهی والدین کودکان مبتلا به لجبازی را به رشوه خواری عادت می‌دهند و از آن ها می‌خواهند در قبال انجام کارهای مورد نظرشان پاداش دریافت کنند.
شواهد نشان می‌دهد والدینی که نسبت به خواسته‌های کودکان بی‌توجه هستند وآن ها را خشمگین می‌کنند و بعد از این که سر و صدا راه انداختند به آن ها پاسخ می‌دهند، این رفتار می‌تواند زمینه‌ساز ابتلا به اختلال لجبازی و نافرمانی در کودکان شود.چنانچه این اختلال درمان نشود تثبیت می‌شود، برخی افراد بزرگسال خشم درونی خود را به صورت پرخاشگری نسبت به دیگران با تغییر شکل نشان می‌دهند که ریشه در همین اختلال دوران کودکی دارد.
برای درمان لجبازی در کودکان هفت راهکار زیر را به والدین پیشنهاد می کنیم .
مستقّل بارآوردن کودک:
در برخورد کلّی در زندگی باید طوری با کودک رفتار کرد که او بتواند در امور روزمره ی خود به طور مستقّل وگاهی بدون نیاز به دیگران تصمیم بگیرد. البتّه فشارهای منفی را نباید در این خصوص وارد کرد ، بلکه باید با راهنمایی های بجا تذکّر داد و روش های صحیح را به موقع به او آموزش داد.
پرهیز از شتاب در تربیت کودک:
کودک را تا حدّ امکان وادار به عجله و شتاب زدگی نکنیم . معمولا” خانواده ها در چند کار ، کودک را ناخواسته یا خواسته به عجله و شتابزدگی وادار می کنند که بیشتر مواقع عدم آگاهی والدین در تشدید آ ن ها ، دخالت مستقیم دارد؛ از جمله چیزهایی که می توان در این رابطه یاد آور شد:
الف – حمّام کردن :
در دوران طفولیّت عدم آشنایی والدین به خصوص مادر از مسایل تربیتی باعث می شود به جای فراهم آوردن محیطی شاد و مفرّح هنگام استفاده از حمّام ، آن را به محیطی درد آور و وحشتناک برای او تبدیل می کند. برای این کار بهتر است اجازه بدهیم کودک ابتدا خوب بازی کند و در همان حال با شعرها و قصّه های کودکانه شروع به شستن او کنیم و ضمنا” اجازه دهیم تا کودک حتّی برخی از اسباب بازی های خود را به حمّام بیاورد و با آن ها مشغول بازی شود.
ب- مهمانی رفتن:
همان طور که ما بزرگترها قبل از رفتن به مهمانی یا گردش نیاز داریم خود را آماده کنیم ، فرزندان ما هم نیاز دارند که آماده شوند. البتّه نیاز آن ها با نیاز ما اندکی تفاوت دارد. پس بهتر است زمان رفتن به مهمانی یا گردش را یک ساعت قبل از حرکت به کودک یادآور شویم تا بتواند با کمک بزرگترها آماده شود. متأسفانه بعضی از والدین کمی قبل از حرکت به کودک می گویند آماده شود و این کار باعث لجبازی و مخالفت او می شود. چون دائم به او تذکّر می دهیم که زود باش ، سریع تر، دیر شد و… به جای این که سرعت کودک را برای آماده شدن بیشتر کنیم ،باعث می شویم که مخالفت کند.
ج – غذا خوردن ، خوابیدن و …:
به هر حال کودک مانند افراد بزرگسال نمی تواند از نیروی تفکّر و حرکت در یک زمان استفاده کند و والدین باید بدانند زمان تفکّر و انجام کارها در کودکان به سعه ی صدر بیشتری نیاز دارد.
رشوه ندادن و حذف پاداش کودک لجباز :
اگر کودک برای رسیدن به مطلوب خود چه درست و چه نادرست شروع به گریه کردن و یا داد کشیدن بکند و از این راه بخواهد به خواسته ی خود برسد و والدینی که به اصطلاح حوصله ندارند، با دادن امتیاز ( رشوه ) به کودک ، او را ساکت می کنند ، باعث پرورش لجبازی در او می شوند. پس باید والدین بخصوص مادر از دادن هرگونه رشوه و پاداش به کودک خوداری کند. البتّه تشویق برای کارهای خوب و مثبت کودک با رشوه دادن فرق دارد. تشویق باعث رشد اعمال نیک و حرکت به سوی ترقِّی می شود. امّا باید توجّه داشت که تشویق و پاداش ، باید به اندازه و درخور کار او باشد.
عدم توجّه و نادیده گرفتن رفتار کودک لجباز :
گاهی بهتر است وقتی فرزندمان شروع به داد و بیداد می کند خیلی خونسرد و بی توجّه از کنار مسئله عبور کنیم به طوری که یا متوجّه نشده ایم و یا موضوع برایمان اهمّیّت ندارد.
برقراری آرامش و امنیّت در خانواده:
به هر حال در هر خانواده مسائل و مشکلاتی به وجود می آ ید که منجر به بحث و گفت و گو می شود. والدین باید بدانند که تمام مسائل گره هایی هستند که به وسیله ی دست باز می شوند. یعنی به جای بحث و متّهم کردن دیگران ، آرام و بدون بر هم زدن امنیّت خانواده به خصوص کودکان ، مشکلات و مسائل را می توان به راحتی حل کرد، به طوری که هم خود و هم دیگران از نوع گفت و گو ها لذّت ببرند.
راهنمایی ” آری ” امّا دخالت “ خیر” :
هیچ کس از دخالت کردن دیگران در امور زندگی خوداحساس رضایت و خشنودی نمی کند. پدر و مادر از همان شروع تربیت باید حرکت صعودی خود را بر پایه ی راهنمایی قرار دهند تا کودک بتواند کم کم راه صحیح زیستن را تشخیص دهد. دیگر قابل پذیرش نیست که : « من می گویم این طور باش ، من می گویم این جا نرو و… » بلکه ارشاد و راهنمایی های خردمندانه و کمک گرفتن از خود کودک در مشکلات می تواند کمک بزرگی باشد.
عدم لجبازی والدین:
آموزش های عملی به مراتب از آموزش های تئوری ، مؤثرتر و آموزنده تر می باشند. اگر والدین در حضور بچّه ها با یکدیگر لجبازی کنند ، خیلی راحت و بدون دردسر لجبازی را به آن ها یاد می دهند و بچّه ها به طور واضح فیلمی مشاهده می کنند که در آن یکی از والدین با پافشاری دیگری را مجبور به اطاعت از خود می کند و آنان متوجّه می شوند که از این راه می توانند به راحتی به خواسته های خود برسند.
نتیجه:
پدرها و مادرها باید بدانند که با بردباری می توانند بر اکثر ناهنجاری ها چیره شوند و اجازه ندهند کودک به تنهایی برای همه ی افراد یک خانواده تصمیم بگیرد. متأسفانه بعضی از والدین با گفتن من حوصله ندارم و یا کی حوصله ی این کارها را دارد ، سعی می کنند بار مسئولیّت تربیت را کج به منزل برسانند . این گونه والدین باید گفته های خود را اصلاح کنند . بگویند من حوصله دارم و یا بهتر است بگویند من می توانم با حوصله و بردبار باشم و از این طریق خود باوری مثبت و عزِّت نفس خود را بالا ببرند. امّا در لجبازی از هر روشی برای از بین بردن یا کاهش آن استفاده می کنیم ، باید مراقب باشیم تا کودکان به خود و یا دیگران آسیب نرسانند.
منبع مطالب:
https://landofvolunteers.com
