متأسفانه به دلیل کمبود نیروی نظارت و توسعه روز افزون باشگاه ها و مراکز ارایه دهندگان خدمات ورزشی، گاهی نظارت کافی بر آن ها اعمال نمی شود و جوانانی که به این مراکز مراجعه می کنند، با اعتماد کامل به دستوراتی عمل می کنند که ممکن است آن ها را دچار مشکلات غیر قابل برگشت کند. گاهی در بعضی از مکان ها مکمل ها و مواد غیر مجازی توصیه شده و بفروش می رسد که عوارض جبران‌ناپذیری را به جا می‌گذارند .
تعریف مکمل های غذایی
مکمل های غذایی به کلیه مواد مغذی شامل ویتامین ها، مواد معدنی، اسیدهای آمینه، یا گیاهی و همچنین مواد دیگر غذایی و گیاهی گفته می شود که علاوه بر رژیم غذایی متعادل با هدف افزایش عملکرد بدنی مصرف می شوند. مکمل های غذایی در اشکال مختلف، از جمله قرص، کپسول، پودرآمپول، نوشیدنی ها، بارهای انرژی و مایعات در فروشگاه ها همچنین در اینترنت در دسترس هستند.
فواید مکمل‌ها
مکمل هایی که می توانند فایده ای برای ورزشکار داشته باشند، انگشت شمار هستند؛ آن ها در شرایطی مفید خواهند بود که به درستی مصرف شوند .
مصرف مکمل های غذایی در ورزش
مصرف مکمل های غذایی در ورزش گسترده بوده و کمتر ورزشکاری را می توان دید که لااقل در برخی از مراحل دوره فعالیت ورزشی خود یک یا چند مکمل را آزمایش نکرده باشد .
دلایل استفاده جوانان از مکمل ها
افرادی که از مکمل های غذایی استفاده می‌کنند معمولاً دلایل گسترده ای دارند. برخی به منظور تقویت انرژی و یا برای خواب خوب شبانه، همرنگ شدن با هم تیمی ها و بقیه همسالان یا تقلید از الگوها و سمبل ها، توصیه های مربی یا افراد تاثیرگذار دیگر، برای جبران نقایص تغذیه ای و تطابق با تمرینات و مسابقات سخت، برای بهبود عملکرد ورزشی و سازگاری بهتر با تمرینات، حفظ سلامت و کاهش خستگی یا بیماری یا آسیب ورزشی. برخی دیگر به دنبال رژیم غذایی، شرایط پزشکی و یا عادات غذایی که مصرف ویتامین ها و مواد مغذی ضروری را محدود می‌نماید به مصرف مکمل ها روی می‌آورند .
ضرورت مصرف مکمل های ویتامینی در ورزشکاران
بهترین و مناسب ترین راه دریافت مواد مغذی مورد نیاز بدن از جمله ویتامین ها، تغذیه طبیعی و مصرف مواد غذایی مختلف می باشد. اگر برنامه غذایی روزانه ورزشکاران متنوع باشد و به مقدار کافی از گروه های غذایی یعنی شیر و لبنیات، نان و غلات، سبزی ها، میوه ها، گوشت ، حبوبات و تخم مرغ برخوردار باشد، تمام ویتامین های مورد نیاز تأمین خواهد شد و در این صورت نیازی به مصرف مکمل ویتامین نیست. تنها در بعضی شرایط مانند ورزشکارانی که رژیم غذایی کاهش وزن (خیلی کم کالری) دارند، ورزشکارانی که کمبود یک ویتامین خاصی دارند و یا ورزشکارانی که برنامه غذایی یکنواخت، بدون تنوع و با ارزش تغذیه ای پایین دارند می توانند با تجویز متخصص تغذیه یا پزشک از مکمل ویتامین استفاده کنند. بطور کلی به ورزشکاران توصیه می شود از مصرف خودسرانه مکمل ویتامین، بویژه ویتامین های A وD خودداری کنند.
لازم به ذکر است که مصرف مکمل ویتامین در ورزشکارانی که دچار کمبود آن ویتامین نیستند، هیچگونه تأثیر مثبتی در افزایش عملکرد آن ها نخواهد داشت.
عوارض مصرف مکمل‌ها
اگر این مکمل‌ها آلوده به استروئیدها و هورمون ها باشند، عوارض جبران‌ناپذیری را به جا می‌گذارند. از اصلی‌ترین عوارض این مکمل‌ها، اثرات نامطلوب بر روی سیستم جنسی فرد است. افرادی که از این مکمل‌ها استفاده می‌کنند، به تدریج با کم شدن ترشح هورمون مردانه در بدنشان، دچار ناتوانی جنسی و حتی عقیمی و ریزش مو، آکنه، اختلالات کبدی، تومور، تغییرات سطح کلسترول، خشم عاطفی، رفتارهای تهاجمی و پرخاشگری می‌شوند. استفاده از مکمل ها به صورت خودسرانه و نادرست به خصوص در ترکیبی با دارو می تواند مضر و حتی تهدید کننده حیات باشد.
برخی از مکمل ها می توانند اثرات خطرناکی قبل، حین و یا بعد از عمل جراحی داشته باشند. به عنوان مثال، خونریزی از خطرات بالقوه اثر جانبی قرص سیر، جینکو بیلوبا، جینسنگ، و ویتامین E است.
بخصوص اگر توسط افراد متفرقه یا در مکان هایی مثل باشگاه ها عرضه شوند، قابل اطمینان نیستند و ممکن است تقلبی و آلوده به مواد خطرناک برای سلامت شما باشند در ضمن اصل بودن کالا از روی بسته بندی اصلا قابل شناسایی نیست؛ چون بسته بندی های کالای تقلبی شبیه اصل کالا است و باید به برچسب وزارت بهداشت توجه شود.
نحوه تشخیص بی خطر و مؤثربودن مکمل ها
بر طبق نظر انستیتو تحقیقاتی – ورزشی استرالیا، مکمل ها بر اساس بی خطر و مؤثربودن به چهار گروه تقسیم بندی می شوند:
گروه A: توصیه می شود که ورزشکاران در صورت نیاز از این مکمل ها استفاده نمایند. مثل؛ نوشیدنی‌های ورزشی، شکلات و آبنبات ورزشی، ژل های ورزشی، الکترولیت‌ها، کراتین، بیکربنات، گلیسرول، مولتی ویتامین و مکمل مواد معدنی مثل: آهن ، کلسیم و … ، آنتی‌اکسیدان‌ها، کافئین، پروبیوتیک ها، پروتئین وی
گروه B: این گروه از مکمل ها باید زیر نظر پزشک یا متخصص تغذیه استفاده شوند. مانند: کلسترومHMB، گلوتامین، ملاتونین، پروپیونات، آنتی‌اکسیدان‌ها، کارنیتین و روغن ماهی
گروه C: این مکمل ها فواید کمی به همراه دارند. مثل: گلوکوز‌آمین، ریبوز، آب های اکسیژنه، روغن‌های MCT، جینسنگ، کوآنزیم Q10، ویتامین ب12، گاما اوریزانول، فولات، اینوزین و کروم پیکولینات
گروه D: این گروه از مکمل ها در صورتی که زیاد استفاده شوند، می توانند برای ورزشکار مشکل ساز و حتی دوپینگ محسوب شوند. مانند دی‌هیدروکسی اپی اندروسترون DHEA، افدرین، آندرواستندیون، سیبوترامین، متیل هگزامین، پرو هورمون ها و تریبولوس
همچنین به یاد داشته باشید که برخی از مواد تشکیل دهنده مکمل های غذایی، از جمله مواد مغذی و اجزای گیاهان، می تواند سمی باشد، برخی از مواد و محصولات هنگامی که در مقادیر بالا یا برای یک زمان طولانی مصرف شود یا هنگامی که در ترکیب با برخی داروها، مواد یا غذاهای مورد استفاده، مصرف می شود، می تواند مضر باشد. تصور نکنید که درج اصطلاح “طبیعی” در رابطه با یک محصول تضمین می کند که محصول سالم و بی خطر است. دقت کنید که توصیه های ارائه شده در منابع مختلف وقتی قابل اطمینان است که بر اساس تحقیقات در مدت طولانی باشد.
در ضمن حتماً قبل از مصرف یک مکمل غذایی، مطمئن شوید که مکمل امن برای شما و هدفتان مناسب است و با دکتر خود یا متخصص تغذیه مشورت کنید. در هرصورت به یاد داشته باشید که هیچ کدام ازمکمل ها جایگزینی برای یک رژیم غذایی سالم نیست.
منبع:
