نگاهی به مسئولیت فردی انسان در برابر همسایگان

مسئولیت فردی انسان در برابر همسایگان که در قالب حقوق همسایگان بیان شده، بسیار حساس و جدی است و این مسئولیت مقدمه ای بر مسئولیت اجتماعی انسان است.

موضوع مسئولیت فردی انسان در چند نوشتار پیشین در ابعاد مختلف ازجمله از بعد شخصی و خانوادگی در این وب سایت مورد بررسی قرار گرفته است. آنچه در این نوشتار باید متذکر شد، این است که مسئولیت پذیری هنگامی تحقق می یابد که تکلیفی درکار باشد. یعنی فرد با اراده و اختیار خود انجام کارهایی را پذیرفته باشد. با این توضیح معلوم می شود که فرد باید دارای قدرت تمیز و ادراک باشد و بتواند خوب و بد را از هم تمیز دهد و مسئولیت را تشخیص داده، نسبت به انجام تعهدات آن توانایی لازم را داشته باشد.

پس فردی که از نظر سنی به حد کمال نرسیده یا افراد ناتوان جسمی و ذهنی و مجنون که قوه تشخیص ندارند، از این قاعده مستثنی بوده و مسئولیتی بر عهده آن ها گذاشته نمی شود. با این بیان، بررسی ابعاد دیگری از مسئولیت فردی انسان را پی می گیریم.

مسئولیت فردی انسان در برابر همسایگان

انسان موجودی اجتماعی است و در میان اجتماع زندگی می کند. اولین اجتماعی که فرد پس از خانواده در آن حضور پیدا می کند، اجتماع  کوچک همسایگان است. انسان دربرابر همسایگان خود مسئولیت هایی دارد که در دین مبین اسلام نیز به آن ها بسیار تأکید شده است. چنانکه خداوند متعال در قرآن کریم در برشماری مجموعه ای از حقوق اسلامی مسلمانان در قبال یکدیگر، نیکی به چند گروه از جمله همسایگان را به بندگانش سفارش می کند و می فرماید:

« وَ الْجارِ ذِی الْقُرْبی وَ الْجارِ الْجُنُبِ. (نساء: ۳۶) و به همسایه نزدیک و همسایه دور احسان کن.»

پیامبر گرامی(ص) نیز در روایتی حد همسایگی را تا چهل همسایه از طرفین خانه تعیین کرده و در احادیث مختلف از آن حضرت و سایر معصومین (ع) رعایت حق همسایگان به صورت های مختلف سفارش شده است. از جمله این احادیث، روایتی از حضرت علی (ع) است که ایشان در آخرین وصیت های خود چنین می فرماید:

« اللّه َ اللّه َ فی جیرانِکُمْ فَإِنَّهُمْ وَصِیَّهُ نَبِیِّکُمْ، مازالَ یُوصی بِهْمِ حَتّی ظَنَنّا اَنَّهُ سَیُورِّثُهُمْ. از خدا بترسید! از خدا بترسید! درباره همسایگان که همواره مورد سفارش پیامبرتان بوده اند. (آن حضرت) به قدری درباره آنان سفارش می کرد که گمان می بردیم برای ایشان میراثی قرار خواهد داد.

مواردی از مسئولیت فردی انسان در برابر همسایگان

نمودهای بارز  مسئولیت فردی انسان در برابر همسایگان که در قالب حقوق همسایگان بیان می شود، عبارتند از:

• کمک مالی، غذایی (درصورت نیاز) و عاطفی به همسایگان
• احترام به همسایگان
• رازداری نسبت به همسایگان
• صبوری در برابر برخی ناملایمات از طرف همسایگان
• مزاحمت ایجاد نکردن بر همسایگان
• آزار نرساندن به همسایگان
• یاری کردن همسایگان در صورت نیاز
• ….