از تنش آبی تا تهدید علیه ایران/ طالبان با آتش بازی می کند

«دانستنی آنلاین»- احسان انصاری:تنش آبی بین ایران و طالبان در هفته های اخیر به درگیری نظامی در مرزهای دو کشور در روز شنبه شمم خرداد ماه کشیده شد. درگیری که شرایط ایران و طالبان را پیچیده تر از گذشته کرده و گمانه زنی های متعددی را نسبت به آینده به وجود آورده است.

براساس قرارداد بین ایران و افغانستان که در سال1351 منعقد شده افغانستان باید سالانه850 میلیون متر مکعب آب از رودخانه هیرمند را به عنوان حقابه به ایران بدهد. این در حالی است که اغلب دولت هایی که در افغانستان روی کار آمده اند در این زمینه کارشکنی کرده اند که سهم طالبان بیشتر از بقیه بوده است.

از زمانی که طالبان در افغانستان مستقر شده تنها چند  میلیون آب وارد ایران شده  و در عمل آبی از سمت افغانستان از حقابه وارد ایران نشده است. این اتفاق فشار زیادی روی زندگی مرزنشینان وارد کرده که زندگی آنها تا حدود زیادی به حقابه ایران بستگی دارد.

در سال های اخیر هنگامی که ایران در این زمینه درخواست حقابه خود را داشت طالبان عنوان می کردند که با کمبود بارش مواجه هستیم ویا میزان آب پائین آمده و به همین دلیل این امکان وجود ندارد که حقابه ایران در اختیار این کشور قرار بگیرد.با این وجود عکس های ماهواره ای نشان می دهد که آب زیادی پشت سد هیرمند قرار دارد و طالبان واقعیت را بیان نمی کند.

طالبان علاوه بر راه های انحرافی که در زمینه انتقال آب به ایران به وجود آورده اند بخش های مهمی از آب هیرمند را به مزارع بزرگ خشخاش منتقل کرده است.این در حالی است که مهم ترین منبع درآمد طالبان تزانزیت مواد مخدر است و به همین دلیل به آب رودخانه هیرمند به عنوان یک موضوع استراتژیک نگاه می کند.

 رویکرد سوال برانگیز ایران در مقابل طالبان

طالبان در حدود بیست سال با قدرت مرکزی در افغانستان در حال جنگ بود و از سوی دیگر از سال1995 تا2001 نیز قدرت را در این کشور در اختیار داشتند و اقدامات خشونت باری در این کشور انجام دادند.به همین دلیل کارشناسان شناخت دقیقی از آینده این گروه در افغانستان داشتند. این در حالی  بود که برخی مسئولان کشور شور و شعف زیادی برای همکاری و تعامل با طالبان از خود نشان می دادند.

برخی مسئولان با عنوان اینکه ما دو دولت اسلامی هستیم و به همین دلیل ضرورت دارد با هم تعامل داشته باشیم به دنبال ارتباط با طالبان بودند.به همین دلیل مسئولان رویکردی در پیش گرفتند که برخلاف هشدارهایی بود که درباره طالبان داده می شد. از سوی دیگر علی رغم اینکه تاکنون هیچ کشوری در جهان طالبان را به رسمیت نشناخته تنها جمهوری اسلامی سفارت افغانستان در تهران را به این گروه تحویل داد. مسئولان ایران تصور می کردند که حکومت طالبان حکومتی است که می توان با آن تعامل کرد.جمهوری اسلامی به صورت رسمی مدعی است که هنوز حکومت طالبان را به رسمیت نشناخته است.

با این وجود واگذاری سفارت افغانستان در ایران به طالبان در عرف بین الملل به صورت تلویحی به معنای به رسمیت شناختن این گروه است.این در حالی است ایران می توانست از واگذاری سفارت افغانستان به طالبان به عنوان یک اهرم فشار برای دیکته کردن خواسته های خود به طالبان استفاده کند.

 مهاجران افغانی در ایران و بسته شدن مسیر ترانزیت مواد مخدر به عنوان یک اهرم فشار

در شرایط کنونی در حدود هفت میلیون افغانی در ایران زندگی می کنند که از همه خدمات و سوبسیدهای ایرانی استفاده می کنند. این وضعیت به معنای هدر رفتن منافع و فرصت ها برای جوانان ایرانی است.موضوع مهم دیگری که در این زمینه وجود دارد مواد مخدر است که شاهراه مالی طالبان به شمار می رود.

در این زمینه یک آمار قابل تأمل وجود دارد. میزان پولی که ایرانی ها برای مواد مخدر طالبان در طول سال پرداخت می کنند بیش از یک سال بودجه عمرانی کشور است.به همین دلیل اگر شاهراهی  که از طریق آن مواد مخدر از  طریق طالبان وارد  ایران می شود بسته شود طالبان در بدترین موضع ضعف قرار می گیرد و با چالش های جدی مواجه می شود. اتفاقی که در دهه های اخیر به دلیل برخی سیاست های اشتباه در زمینه مبارزه با مواد مخدر در کشور وجود داشته باعث شده قاچاقچیان مواد مخدر کشور به قاچاقچیان سیاسی افغانستان متصل  شوند.

در دولت های گذشته به دلیل اغماضی که صورت می گرفت مواد مخدر به ایران صادر می شد.در چنین  وضعیتی بود که طالبان میزان تولید و فروش مواد مخدر خود را به میزان قابل توجهی افزایش داد.در شرایط کنونی نیز طالبان به صورت رسمی از تولید و فروش مواد مخدر حمایت می کند و از قاچاقچیان سیاسی خود پشتیبانی می کند. متأسفانه مسئولان مرتبط نتوانستند در این زمینه اقدامات لازم انجام بدهند و به همین دلیل میزان مصرف کنندگان مواد مخدر در کشور چندین برابر شده اند.نتیجه این وضعیت این شده که زبان سیاسی طالبان درازتر از گذشته شده است.

مسئولیت در نقطه صفر مرزی

علاوه بر تنش آبی و  نادیده گرفت حقابه ایران از رودخانه هیرمند توسط طالبان تاکنون سه نفر از مرزداران ایرانی توسط طالبان شهید شده اند. فیلم ها و تصاویر تهدید کننده ای که طالبان منتشر کرده اند نیز نشان می دهد رویکرد این گروه که بیشتر مبتنی بررویکردهای تروریستی است نسبت به ایران به عنوان یک کشور شیعه خصمانه است.

با این وجود قدرت نظامی ایران با طالبان از جنبه های مختلف قابل مقایسه نیست و ایران نه تنها نسبت به طالبان و بلکه نسبت به اغلب کشورهای خاورمیانه در زمینه تسلیحات نظامی دست بالاتر را دارد.به همین دلیل نباید در دام کینه توزی های طالبان افتاد و بلکه باید به یک رویکرد مسئولانه با اهرم های فشار دیگر طالبان را از رویکردی که در مقابل ایران درپیش گرفته اند منصرف کرد.

جامعه ایران از بسیاری جهات با چالش  مواجه است و تنش با طالبان می تواند هزینه های اضافی برای کشور به همراه داشته باشد. به همین دلیل تا آنجا که امکان دارد می بایست از روش های مسالمت آمیز برای مهار و کنترل طالبان به عنوان یک گروه تروریستی و غیر قابل پیش بینی استفاده کرد.