به گزارش پایگاه خبری دانستنی آنلاین به نقل از خبرگزاری فارس زنجان، با توجه به تولد دوباره زمین با آغاز فصل زمستان، روز اول دی را یلدا نام نهاده‌اند و آخرین شب پاییز را که درازترین شب نیز است، شب یلدا می‌نامند و به دلیل سپری شدن درازترین و سیاه‌ترین شب، جشن شادمانی به پا می‌کنند و به سور و سرور می‌نشینند.
یلدا در میان انواع جشن‌های ایران باستان از اهمیت خاصی برخوردار بوده، چرا که ایرانیان باستان بر این باور بوده‌اند که از پس شبی سیاه و سرد و بلند خورشید متولد شده و سرتاسر گیتی را حرارت و گرمی می‌بخشد، پس به میمنت این روز و سپری شدن این شب سیاه و سرد، مراسم متعدد و باشکوهی برپا می‌شود تا سردی و سیاهی و درازی این شب هر چه سریع‌تر سپری شده و روز با شادی و شادمانی آغاز شود.
حسین عباسی نیا، نویسنده کتاب فرهنگ و هنر در دارالخمسه معتقد است، یلدا از مراسم آریایی بوده و از سابقه‌ای طولانی برخوردار است و به آیین میترا مربوط می‌شود. پیروان دین میترا این جشن را همه ساله در روز اول دی‌ماه و آخرین شب پاییز باشکوه هر چه تمام‌تر برپا می‌کردند و عقیده داشتند که روز اول دی روز زایش میترا روز مقدس و خدایی و مربوط به اورمزد است و آخرین شب پاییز نمادی از ظلمت و سیاهی و ایستایی و مربوط به اهریمن بدسگال بوده که در جدال ابدی با روز است.
یلدا در میان جشن‌های متعدد تنها جشنی بود که حالتی دو سویه داشت یعنی از طرفی مراسمی بود برای سپری شدن شبی اهریمنی و از طرف دیگر جشنی بود برای آمدن روزی خدایی و تولد دوباره خورشید که پس از این شب دیجور متولد می‌شود. پس سفره‌ای می‌آراستند و در آن انواع خوراکی‌ها را می‌چیدند و از این سفره که جنبه دینی و مذهبی داشت، برکت می‌گرفتند.
روز اول دی در اوستا به نام ددو یعنی دارا خوانده می‌شد و به مرور تبدیل به دی شده است. در این روز که در گذشته در نزد ایرانیان شروع سال بوده، نکبت و سیاهی و اعمال اهریمنی از زمین رخت بر می‌بسته و پاکی و زلالی توسط ایزد مهر بر روی زمین گسترده می‌شد و به همین خاطر جشن‌های با شکوهی برپا می‌شد که به نوعی حیات دوباره مهر و راز آفرینش ازلی را تجلی می‌کرد.
یلدا تنها جشنی بود که در رم باستان نیز به صورت با شکوه برپا می‌شد، با توجه به اعتقاد رومیان به دین میترا، روز 21 دسامبر که با اول دی مصادف است، جشن می‌گرفتند بعدها به دلیل اشتباهاتی که در محاسبه سال کبیسه رخ داد تولد مهر را در 25 در روم برگزار می‌کردند.
از طرفی تولد عیسی مسیح (ع) در 6 ژانویه بود و به مرور برای اینکه اولیای کلیسا مردم را به دین مسیح ترغیب و و از دین میترا رویگردان کنند روز 25 دسامبر را تولد عیسی مسیح اعلام کردند و به این وسیله مسیحیت عیسی جایگزین دین میترا شد.
مراسم شب یلدا سابقه‌ای طولانی در کشور ما دارد و اکنون نیز در بیشتر نقاط کشور شب یلدا را جشن می‌گیرند. یلدا به مرور در هر منطقه‌ای از کشور شکلی از قومیت به خود گرفت و باورهای هر منطقه به آن اضافه و یا با باورهای مناطق مختلف در هم آمیخت و بعنوان رسوم آن منطقه پذیرفته شد.
در زنجان نیز یلدا به شکل خاصی برگزار می‌شد. دو چله به نام‌های چله بزرگ و کوچک که براداران سرما هستند شناخته می‌شد که چله بزرگ از اول دی تا 10 بهمن و چله کوچک از 10 بهمن تا 30 بهمن‌ماه بود.
برای شب‌های چله بزرگ و و کوچک مراسم زیبا و خاصی برگزار می‌شد و تصور بر این بود که هرچه شکوه آن مراسم بیشتر باشد حضور خدرنبی را محرزتر خواهد کرد. اقوام سفره‌ای پهن کرده و در داخل سفره انواع میوه و خوردنی از قبیل هندوانه، انار و میوه هفت مغز می‌چیدند. ظرف آب و آینه‌ای در کنار آن گذاشته و کلام الله مجید نیز جای خاصی در سفره داشت.
اهالی اعتقاد خاصی به خوردن این میوه‌ها و گرفتن تبرک و تیمن از آن‌ها داشتند. بریدن هندوانه در سفره چله شرایط خاصی داشت. هندوانه را با سلام و صلوات در مقابل بزرگ خانواده قرار می‌دادند و بزرگ خانواده با دعا و نیایش به درگاه خداوند منان هندوانه را می‌برید.
هندوانه زرد نشانه باروری و زیادی محصول و سرازیر شدن آب چشمه‌ها و هنداونه سرخ نشانه حرکت، برکت و پویایی بود. اگر در خانواده‌ای زن باردار بود هندوانه زرد نشانه تولد پسر و هندوانه سرخ نشانه تولد دختر بود و همچنین هندوانه زرد نشانه ازدواج پسر خانواده و هندوانه سرخ نشانه ازدواج دختر خانواده در آن سال بود.
منبع: خبرگزاری فارس
