رابطه اخلاق و اقتصاد

با توجه به لزوم آگاهی در زمینه اصول اخلاقی مرتبط با فعالیت‌های اقتصادی، در این نوشتار چگونگی تأثیر اخلاق بر رفتارهای اقتصادی و همچنین تأثیر اقتصاد بر اخلاق یا رابطه اخلاق و اقتصاد بررسی می‌شود.

اخلاق به معنای یک صفت یا یک حالت برای نفس انسانی است که او را بدون فکر برای انجام کاری برمی انگیزد که شامل صفات پسندیده و ناپسند است. اقتصاد و اخلاق در معنا بخشیدن به زندگی مادی و معنوی بشر، در رسیدن او به مدارج عالی کمال روحی نقش تعیین‌کننده‌ای دارند و می‌توان گفت مکمل یکدیگرند.

اصطلاح اقتصاد از نظر لغت به معنای راست و مستقیم است، طریق قصد یعنی راه مستقیم و همچنین معنای اعتدال و میانه روی نیز آمده است. یکی از اصول علم اقتصاد مسأله عقلانیت است، یعنی اینکه رفتارهای اقتصادی و انتخاب هر فرد عقلایی باشد و بتواند با انتخاب بهترین مسیر برای رسیدن به هدف، رضایت و منافع خویش را به حداکثر برساند.

انسان اگر عقلانی نباشد نادان است و اگر با اخلاق نباشد، شرور است پس این دو حوزه در کنار هم رفتار‌های اقتصادی و اجتماعی و… شایسته تری را نمایان می‌سازد.

در این راستا،‌ گاه افراد در انتخاب روش برای رسیدن به اهداف خود، ارزش‌ها و باید‌ و نبایدهای اخلاقی را به کار می‌گیرند و نوعی کنش اقتصادی و اجتماعی مطلوب بین افراد به وجود می‌آید مانند نوعدوستی، انصاف در معاملات، رعایت حقوق دیگران و… اما زمانی‌که تنها به فایده‌هایی که از انجام معاملات اقتصادی و تعاملات اجتماعی بیندیشند و به بهزیستی خود اهمیت بدهند، آنجاست که دوری از اخلاق و تکیه بر منافع، آسیب‌های اقتصادی و اجتماعی را به دنبال دارد.

اقتصاد نیز بر اخلاق تأثیرهای مثبت و منفی دارد، از جمله آثار مثبت آن تزکیه نفس است که آدمی می‌تواند به کمک مال و انفال و صرف مال در راه خیر موجب تزکیه نفس خود گردد، می‌توان به زکات اشاره کرد، دادن زکات، پاک شدن نفس از صفت زشت بخل است.

انسانی که از نظر اقتصادی در وضع خوبی بسر می‌برد و بر اثر تلاش و زحمت خود را از دیگران بی‌نیاز می‌کند، دارای عزت و شرافت است.

همچنین از آثار منفی اقتصاد بر اخلاق می‌توانیم به طغیان و سرکشی و آرزوهای طولانی و غفلت از یاد خدا اشاره کنیم. ثروت، انسان را از دیگران بی‌نیاز می‌سازد و این احساس بی‌نیازی از دیگران به طور معمول این تصور نادرست را در فرد به وجود می‌آورد که در هر چیز از دیگران بی‌نیاز است و از این رو، در برابر دیگران سرکشی می‌کند.

آنچه در نظر اسلام منفی است، روحیه استکباری ناشی از ثروت است و نه خود ثروت.

همچنین فرد ثروتمند با داشتن امکانات مادی فراوان، آرزوهای دور و دراز پیدا می‌کند و حرص و آز بیشتری دارد، از این رو در آرزو‌ها غرق می‌گردد و از سرانجام کار غفلت می‌کند. همچنین نگاهداری و پرداختن به مال، آدمی را از یاد خدا باز می‌دارد.

افراد جامعه با رعایت ارزش‌های اخلاقی می‌توانند بازارهای امن و خالی از دو رنگی ایجاد نمایند، پسندیده است که به منافع دیگران هم بیندیشیم.

منبع: قدس آنلاین

گردآوری‌شده توسط پایگاه دانستنی آنلاین