به گزارش پایگاه خبری دانستنی آنلاین به نقل از رسانه مسئولیت اجتماعی ، تعدادی از نمایندگان مجلس طرحی را با عنوان «استفاده بهینه از اشیاء باستانی و گنج‌ها» ارائه کرده‌اند که در جامعه باستان‌شناسی و میراث فرهنگی واکنش‌برانگیز شده است.
تبدیل ایران به هاب خرید و فروش آثار باستانی و جلوگیری از حفاری‌های غیرمجاز درحالی از سوی برخی نمایندگان پیگیری می‌شود که سال ۱۳۸۹ دقیقا همین طرح از سوی حمید بقایی ـ رییس وقت سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ـ ارائه شده بود.
بسیاری بر این عقیده‌اند این طرح به حفاری‌ها و قاچاق‌های غیرمجاز، رسمیت و وجاهت قانونی می‌بخشد.
در بخش مقدمه و ضرورت طرح استفاده بهینه از اشیاء باستانی و گنج‌ها آمده است: رویکرد قانونی فعلی درباره گنج‌ها و آثار باستانی به نظر می‌رسد به لحاظ تجربه رخ داده در سنوات گذشته نیاز به بازنگری‌هایی داشته باشد. آنچه عملا رخ داده این است که بخش زیادی از میراث معنوی کشور به خاطر ترس از برخورد قانونی یا در جابجایی‌های پنهانی در خشکی و دریا نابود شده، گاهی فلزاتی که ارزش باستانی آنها هزاران برابر ارزش طلا یا نقره بودنشان بوده تنها آب شده و به قیمت خام فروخته شده، گاهی نیز به ثمن بخس به قاچاقچیان اشیای باستانی فروخته شده و سر از موزه‌های کلکسیون‌داران شخصی یا موزه‌های کشورهای دیگر درآورده است.
طرح اخیر با ذکر مثال‌هایی از چند کشور، سیاست‌های آنها در حوزه کشف میراث تاریخی را سرلوحه‌ی خود قرار داده و آورده است: در برخی کشورها نظیر کشور مصر، کسب و کار برخی روستائیان کنار رود نیل منحصراً فروش آثار باستانی است اما مثلا در انگلستان یابنده‌ی اشیا تنها باید ظرف دو هفته به پلیس اطلاع دهد و پس از این اطلاع، از سوی دولت به موزه‌های کشور فراخوان می‌شود و اگر موزه‌ای داوطلب خریداری شیئ بود با رقم توافقی یابنده به موزه می‌فروشد و اگر نبود یابنده حق دارد راساً اقدام به فروش آن بکند.
واکنش رئیس جامعه باستان شناسان به طرح مجلس
نوروز رجبی رئیس جامعه باستان شناسان نسبت به این طرح نمایندگان مجلس واکنش نشان داد. در این زمینه گفت:این طرح را به دقت مطالعه کردم. طرح اخیر به عنوان یک طرح عادی با امضای ۴۶ نماینده در مجلس شورای اسلامی ثبت شده و طی آن یکی از قوانین دقیق و اصلی مجازات اسلامی که در سال ۱۳۵۸ مصوب شده و خرید و فروش اشیاء عتیقه را در کشور ممنوع می‌کند و برای آن مجازات تعیین کرده، ملغی شده است. البته این تصمیم بسیار نابجا و نادرست است.
او ادامه داد: در این طرح برخلاف کنوانسیون‌های بین‌المللی است و باتوجه به آنکه در بخشی از آن از تبدیل شدن ایران به هاب منطقه‌ای خرید و فروش آثار باستانی و ورود ارز به کشور یاد شده، متاسفانه از آثار تاریخی و موزه‌ای به عنوان گنج یاد شده که قابل تامل است. این امر برخلاف تمام کنوانسیون‌های بین‌المللی است. در عرصه بین‌الملل تاکید بر آن است که اشیاء از سرزمین مادری خود دور نشوند. حدود ۱۰ سال پیش بود که مصر به واسطه همین کنوانسیون‌ها بیش از ۱۸ هزار شی‌ء را از آمریکا پس گرفت، آن وقت ما در مجلس طرحی را ارائه می‌دهیم که گویا در زمان قاجار هستیم و آگاهی اجتماعی به اندازه‌ای کم است که آثار باستانی را به عنوان گنج به راحتی خرید و فروش کنیم.
رجبی خاطرنشان کرد: باعث تاسف است که در این طرح ذکر شده، کسی که متخصص تاریخ طب، تاریخ ادیان و… می‌تواند با دو هفته آموزش کاوش، اشیاء عتیقه را دربیاورد. این طرح به ویرانی میراث‌فرهنگی ایران می‌انجامد. مفهوم این طرح استعمار و غارت میراث‌فرهنگی است. اینکه چگونه در مجلس شورای اسلامی، آدم‌هایی با چنین اندیشه‌ای برای تاریخ و میراث فرهنگی کشور تصمیم‌گیری می‌کنند و چنین طرحی را مطرح می‌کنند، جای شگفتی دارد.
نامه سرگشاده باستان شناسان کشور به رئیس مجلس
جمعی از استادان باستان‌شناسی دانشگاه‌های سراسر کشور در نامه‌ای سرگشاده به محمدباقر قالیباف، رییس مجلس شورای اسلامی درباره طرحی با عنوان «استفادۀ بهینه از اشیاء باستانی و گنج‌ها» ابراز نگرانی کرده و خواستار لغو این طرح شده‌اند.
در متن نامه سرگشاده ۶۱باستان‌شناس خطاب به محمدباقر قالیباف، رییس مجلس شورای اسلامی آمده است:
اخیراً و به صورت مکتوب طرحی مشاهده شده است با عنوان «استفادۀ بهینه از اشیاء باستانی و گنج‌ها» که توسط تعدادی از نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی تدوین شده و گویا قرار است تا با طی کردن مراحل اداری، روال قانونی خود را در مجلس محترم طی کند.
تنها یک نگاه گذرا به طرح از جانب هر دانش آموختۀ باستان‌شناسی کافی است تا روشن سازد که تهیه کنندگان طرح یادشده، نه تنها از بدیهیات و الفبای رشتۀ باستان‌شناسی بی‌اطلاع بوده‌اند، بلکه از مشاورۀ هیچ‌یک از نهادهای رسمی باستان‌شناسی کشور (پژوهشکدۀ باستان‌شناسی در پژوهشگاه میراث فرهنگی، انجمن علمی باستان‌شناسی ایران، کارگروه باستان‌شناسی در وزارت علوم) نیز کوچکترین بهره‌ای نبرده‌اند؛ نفس حضور واژۀ سخیف و گمراه‌کنندۀ “گنج” در عنوان طرح، خود بسیار گویاست.
خطر حراج آثار باستانی کشور و مسئولیت اجتماعی
طرح نمایندگان مجلس درباره آثار باستانی با چالش های محتوایی مواجه است و به دلیل ابهام در برخی مسائل مطرح شده احتمال سو استفاده و خروج غیرقانونی میراث باستانی از کشور وجود دارد. از سوی دیگر این احتمال وجود دارد که با راه اندازی سامانه مورد نظر، سرمایه ملی که دارای ارزش تاریخی و معنوی زیادی است به دستآویزی برای سود اقتصادی تبدیل شود و برخی با سواستفاده از چنین تصمیمات غیر کارشناسی چوب حراج به میراث ملی بزنند.
در این زمینه دو نوع مسئولیت اجتماعی فردی و جمعی وجود دارد. در مسئولیت اجتماعی فردی همه افراد جامعه باید با حساسیت نسبت به سرمایه های ملی برخورد کنند و آثار باستانی را به عنوان یک ارزش مشترک فرهنگی قلمداد کنند. از سوی دیگر در مسئولیت اجتماعی جمعی مردم در چارچوب قانون نباید اجازه بدهند که سرمایه ملی و باستانی کشور که دارای پشتوانه تاریخی و فرهنگی است فدای مطامع زودگذر اقتصادی و تصمیمات نابخردانه و غیر کارشناسی شود.
آثار باستانی و تمدنی یک کشور نشانه هویت و جایگاه وی در بین کشورهای جهان است. به همین دلیل نباید در رویکردهای مادی مورد سو استفاده قرار بگیرد.به نظر می رسد مطرح کردن چنین طرح هایی از سوی برخی نمایندگان مجلس نوعی فرار به جلو برای ناتوانی در حل مشکلات اساسی مردم و پرداختن به موضوعاتی است که از تخصص کافی در آن برخوردار نیستند.
