بیماری های شغلی و راه های پیشگیری از آن ها کدامند؟

#بیماری_های_شغلی #راههای_پیشگیری #دانستنی #بیشتر_بدانیم

بیماری های شغلی بیماری هایی هستند که به دلیل خصلت کار و در محیط کار که دارای عوامل زیان آور اثرگذار بر سلامت شاغلین هستند، بوجود می آیند. علی رغم این که به نظر می رسد این گونه بیماری ها از شیوع کمتری نسبت به سایر بیماری ها برخوردارند،  شواهد نشان دهنده آن است که گروه عظیمی از افرادی که به نوعی شاغل محسوب می شوند – خصوصاً در کشورهای در حال توسعه – مبتلا به این گونه بیماری ها هستند. بیماری های شغلی در صورت بروز و ابتلا می توانند فرد مبتلا را ناتوان از انجام فعالیّت ها نمایند.

 بروز بیماری های شغلی می تواند بر اساس دو عامل پیشگیری کننده کاهش یابد:

کنترل و ارزیابی مداوم در محیط کار

معاینات قبل از استخدام و معاینات دوره ای

بیماریهای شغلی در صورت تشخیص زودرس در مراحل اولیه قابل پیشگیری و کنترل است.

عوامل اثرگذار بر سلامت شاغلین چیست؟

محیط کار دارای عوامل مختلفی است که هر کدام می تواند برای کارگران و سایر افرادی که به گونه ای در معرض آن قرار می گیرند، سلامت آن ها را تهدید نماید؛ مانند:

عوامل شیمیایی محیط کار

عوامل فیزیکی محیط کار

عوامل بیولوژیکی محیط کار

عوامل ارگونومیکی و روانی محیط کار

محیط کار به تنهایی عامل بیماری زایی نیست بلکه شرایط، تفکّر شخص و عدم رعایت اصول بهداشت نیز از عوامل تشدید کننده می باشد.

بیماری های شغلی دارای مدّت مسئولیت هستند و آن مدتی است که کارگر بعد از قطع تماس با عوامل بیماری زای محیط کار، علائم بیماری را بروز می دهند، در این صورت است که بیماری او ناشی از کار شناخته می شود.

مدّت مسئولیت، مسئولیّت کارفرما و (بیمه گر) در قبال کارگر است.

در مدت زمانی که کارگر در محیط آلوده و بیماری زا کار می کند، طبیعی است که مسئولیت هر نوع خطر از جانب محیط کار که کارگر را تهدید کند با کارفرما است علاوه بر آن حتّی زمانی که کارگر از کار خود جدا شد در صورت بروز بیماری ناشی از کار بر عهده کارفرما است.

تمامی مشاغل دارای خطراتی هستند که باید آن ها را شناخت و راه های جلوگیری از آن ها را به کار بست:

• کارگری که در واحد صنعتی با جیوه، سرب و یا مواد شیمیایی سر وکار دارد. ممکن است دچار مسمومیت حاد و یا یک بیماری مزمن شود. کارگر معدن در اثر گرد و غبار یا گازهای معدنی، دچار بیماری ریوی می شود.
• کشاروزان ممکن است در معرض سموم دچار بیماری شوند.
• رانندگان، خلبانان و کسانی که در کارگاه های پر صدا کار می کنند دچار عوارض کاهش شنوایی خواهند شد.
• افرادی که با مواد شیمیایی سر و کا دارند ممکن است به بیماری های پوستی، تنفسی و … دچار شوند.
• کارمندان اداری به علّت بی حرکتی و یا کم تحرکی و یا کار در نور ضعیف و غیر استاندارد می توانند دچار بیماری های اسکلتی، عضلانی و چشمی شوند.

 بیماری های شغلی بر حسب عامل فیزیکی :

۱-بیماری ها و عوارض ناشی از گرما که ممکن است بیمار دچارگرفتگی عضلانی، گرمازدگی، جوش های گرمایی شوند.

۲-بیماری ها و عوارض ناشی از سرما که ممکن است بیمار دچار یخ زدگی، هیپوترمی یا کاهش حرارت مرکزی بدن و آسم و روماتیسم شود.

۳-بیماری ها و عوارض ناشی از نور، سبب ایجاد خستگی اعصاب، کاهش سلامت چشم و قدرت بینایی و عدم دقّت عمل درکار و کاهش رغبت در کار شوند.

۴-بیماری ها و عوارض ناشی از صدا، سبب ایجاد کری شغلی، افزایش فشار خون ، کم خوابی، عصانیت و … می شود.

۵-بیماری ها و عوارض ناشی از ارتعاش سبب ایجاد ضایعات استخوانی، ضایعات بافت های نرم، ضایعات مفصلی می گردد.

۶-بیماری ها و عوارض ناشی از تشعشعات یونزان و غیر یونیزان سبب بوجود آمدن ضایعه در مراکز خون ساز، ضایعات دستگاه گوارش، ضایعات سیستم اعصاب مرکزی خواهد شد.

 بیماری های شغلی بر حسب عامل شیمیایی:

بیماری های شغلی را بر حسب عامل شیمیایی و تأثیرات آن بر روی ارگان های بدن می توان به صورت ذیل دسته بندی کرد:

۱-مواد التهاب آور که محرک و دارای اثر سوزاننده و تاول زا بوده سبب متورم شدن سطوح مخاط مرطوب می شود و قسمت فوقانی دستگاه تنفس را مورد حمله قرار می دهد مانند آلدئیدها، فرمالدئیدها، گرد و غبار، آمونیاک، اسید کرومیک، گازهای سولفور و سولفوریک. تعدادی نیز دستگاه تنفسی تحتانی را تحت تأثیر قرار می دهند مانند تری کلرید آرسنیک، بی اکسید و تری اکسید ازت و …

۲-مواد خفگی آور: به علّت اختلال در اکسیداسیون نسوج سبب خفگی خواهند شد که خود دو دسته اند؛ خفقان آور ساده و خفقان آور شیمیایی.

۳-مواد خفقان آور ساده: گازهایی هستند که از نظر فیزیولوژیکی بی اثر بوده، بطور کلی با رقیق کردن هوا و اکسیژن موجود در هوای تفنسی سبب کاهش اشباع خون از اکسیژن می شود مانند اتان و متان و …

۴-مواد خفقان آور شیمیایی: به علّت اثراتی که دارند از عمل حمل اکسیژن توسط خون از ریه ها جلوگیری می کنند و یا اکسیژنه کردن نسوج را، هر چند هم که خون دارای اکسیژن کافی باشد به هم می زنند مانند اکسید دو کربن، سیانوژن، اسید سیانیدریک و …

۵-مواد بیهوشی آور مخدر: که بدون عوارض شدید سیستمیک اثر می گذارند تعدادی از آن ها رخوت آور بوده و بر روی سلسله اعصاب مرکز تأثیر دارند مانند هیدروکربورهای استیلنی، ترکیبات اتر، کتون های آلفاتیک و …

۶-سموم سیستمیک: که سبب صدمات عضوی به بعضی از اعضاء داخلی مانند کبد، کلیه ها و ریه ها می شود. اغلب هیدروکربورهای هالوژنه ترکیباتی هستند که باعث تخریب سیستم خون ساز می شوند. مواد شیمیایی همچنین می توانند سبب بوجود آمدن مسمومیّت شوند از جمله آرسنیک، آهن، روی، سرب، کروم، کادمیوم، نیکل و همچنین حشره کش ها را نام برد.

بیماری های ناشی از عوامل ارگونومیکی و روانی به سبب خستگی های مفرط ناشی از کار در اثر عدم تطابق ابزار با کارگر بوجود می آید.

لذا برای نگهداری و ارتقاء سطح سلامت جسمی و روحی کارگران در همه مشاغل باید عوامل زیان آور محیط کار شناسایی، اندازه گیری، ارزیابی و کنترل شده و معاینات قبل از استخدام و دوره ای به منظورهای ذیل انجام پذیرد:

تعیین سطح سلامت شاغلین

تشخیص زودرس بیماری ها و درمان آن

انتخاب کارگران برای مشاغلی که متناسب با ظرفیت های جسمی و روانی آنان باشد.

تطبیق ابزار کار با وضعیّت جسمانی – روانی کارگر.

پیشگیری از بیماری های ناشی از کار

به خاطر داشته باشید برای پیشگیری از بیماری های ناشی از کار و ارتقاء سلامت عوامل زیان آور محیط کار را شناسایی کنید.

عوامل زیان آور را کنترل کنید.

 منبع: مؤسسه ارتقای سام ایرانیان