آغاز کاوش باستان شناختی در یکی از کلیدی ترین محوطه های اشکانی در غرب ایران

کاوش باستان شناختی در محوطه باستانی قیزیل قیه، یکی از کلیدی ترین محوطه های اشکانی در غرب ایران با هدف روشن شدن بسیاری از مجهولات آغاز شد.

 به گزارش پایگاه خبری دانستنی آنلاین به نقل از روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، رضا رضالو، سرپرست کاوش باستان شناختی محوطه باستانی قیزیل قیه با اعلام این خبر و اشاره به نیاز انجام کاوش های علمی باستان شناسی در استان اردبیل گفت: در بسیاری از دوره های پیش از تاریخی و تاریخی این حوزه که اغلب به عنوان حوزه شرقی شمال غرب معرفی می شود، مجهولات بسیاری وجود دارد که برای روشن شدن آنها، باید در کنار مطالعات کتابخانه ای، بررسی ها و کاوش های علمی میدانی نیز انجام شود.
به گفته این باستان شناس، اگرچه، برخی از کاوش های صورت گرفته در این حوزه در گذشته به صورت پروژه نجات بخشی بوده اند و ممکن است چنین کاوش هایی در آینده نیز ادامه پیدا کند، با این حال، همین کاوش های نجات بخشی نیز به بسیاری از پرسش ها و مجهولات پیش روی ما پاسخ داده اند و کاوش محوطه باستان قیزیل قیه نیز از چنین امری مستثنی نیست.
رضالو با تاکید بر این نکته که کاوش در این محوطه، باعث افزایش دانش درباره دوره تاریخی اشکانی در شمال غرب ایران و ویژگی اسقرارهای این دوره در این منطقه شده است، گفت: محوطه باستانی قیزیل قیه، براساس آثار سطحی و یافته های کاوش متعلق به دوره اشکانی است.
این دانشیار گروه باستان شناسی دانشگاه محقق اردبیلی به آغاز کاوش های باستان شناسی در این محوطه با مجوز ریاست پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری و پژوهشکده باستان شناسی اشاره کرد و افزود: با توجه به آثار سطحی بر جای مانده از معماری برج و باروهای آن کاوش در محوطه شروع و برای دریافت بیشترین اطلاعات از هر کارگاه، ترانشه های کاوش در ابعاد بزرگ و در نقاط مختلف محوطه ایجاد شد.
او در ادامه افزود: بخشی از کارگاه ها بر روی دیوارهای دفاعی و همچنین برج های قرار گرفته بر روی این دیوارها متمرکز شد و برخی از آنها به فضای بین این دیوارها و سایر ترانشه ها برای دریافت اطلاعات از ساختارهای درونی، در مرتفع ترین بخش های محوطه و در موقعیت های متفاوت نسبت به هم ایجاد شدند.
وی با بیان این نکته که وسعت این ترانشه ها از 25 مترمربع تا 225 مترمربع متغیر بوده است، گفت: این درحالی است که برخی از این کارگاه ها به دلیل دریافت اطلاعات بیشتر، به طرفین گسترش پیدا کردند.
به گفته این باستان شناس، از کارگاه هایی که در راستای دیوارهای دفاعی محوطه ایجاد شدند، اطلاعات ارزشمندی از نحوه ساخت دیوار و کاربست انواع سنگ ها در آن به دست آمد.

نمایان شدن دیواری بزرگ

او افزود: در یکی از این کارگاه ها، دیوار بزرگی نمایان شد که در آن قطعات سنگ های آهکی تراش خورده به طول 120 و به ارتفاع 90 سانتی متر به صورت خشکه چین و چیدمانی منظم را در میانه شیب دامنه جنوبی محوطه ایجاد کردند.
رضالو گفت: تنها نمای جنوبی این ساختار قابل تشخیص است که به عنوان نمای بیرونی آن محسوب می شود و در بخش های شمالی، اجزای تشکیل دهنده آن قلوه سنگ  هایی به ابعاد متوسط 15*25*25 سانتی متر بوده که در نهایت از سمت شمال به بستر طبیعی محوطه در این بخش تکیه داده است.
او با اشاره به شیب حدود 15 درجه به سمت جنوب در بستر طبیعی این بخش از محوطه گفت: با توجه به شواهد موجود این ساختار را می توان به عنوان یک دیوار حائل شناخت تا یک دیوار دو نما یا حصار.
او افزود: به نظر می رسد کاربری دیوار حائل این لوکوس( هر نوع تغییر اعم از لایه و سازه)، برای ایجاد پشتیبانی به منظور تسطیح سطوح و تراس بندی سازه بزرگ بوده است.

شناسایی خشت هایی در ابعاد مختلف

سرپرست کاوش باستان شناختی محوطه باستانی قیزیل قیه از شناسایی خشت هایی با ابعاد 15*40*40 و 15*42*42 سانتی متری، در یکی از کارگاه های ایجاد شده بر روی یکی از دیوارهای اصلی محوطه همجوار با فضای میانی دیوار خبر داد و گفت: به نظر می رسد علاوه بر سنگ های مختلف بکار رفته در ساخت دیوار دفاعی، از خشت نیز برای ساخت بخش هایی از این دیوار بهره برده اند.
به گفته وی، این خشت ها با استفاده از ملاتی به رنگ قهوه ای تیره به صورت منظم در کنار هم چیده شده اند.
او در ادامه به شناسایی نمای داخلی یکی از دیوارهای اصلی محوطه در یکی دیگر از کارگاه های ایجاد شده اشاره کرد و گفت: این دیوار شامل چندین رج تخته سنگ و قطعه سنگ بود که با استفاده از ملات گلی ساخته شده بود.
رضالو افزود: ارتفاع باقی مانده از این دیوار در حدود 160 سانتی متر است.
او با اشاره به این که به طور کلی در این محوطه چندین دیوار بزرگ تو در تو برای پوشش فضاهای داخلی محوطه ساخته شده است، گفت: قطر این دیوارها بزرگ و از 5/6 تا 5/8 متر متغیر بوده است.
او افزود: به علت استقرار دوباره این محوطه در دوره اسلامی، بخش هایی از دیوارهای اصلی و ساختارهای داخلی مورد تخریب و در برخی موارد الحاقاتی در جوار یا بر روی آنها ایجاد شده است.
سرپرست کاوش باستان شناختی محوطه باستانی قیزیل قیه گفت: در ساختارهای داخلی بناهای متأخرتر بسیاری از ساختارهای اشکانی محوطه را برش داده اند به گونه ای که در برخی موارد مصالح دوره های قدیمی تر در ساخت ساختارهای دوره اسلامی دوباره مورد استفاده قرار گر فته اند.

کشف اجاق، تنور و خاکستردان

او از دیگر موارد به دست آمده در کاوش کارگاه هایی که در بخش های داخلی محوطه ایجاد شده اند به کشف اجاق ها، تنورها، خاکستردان های چاله ای در کنار تنورها، زباله دانی ها، سیلوهای نگهداری مواد که در آنها بقایای مواد گیاهی به دست آمده، اشاره کرد.
به گفته وی، بسیاری از این چاله ها به صورت ساده و بدون هیچ ساختاری در کف فضاهای معماری این محوطه کنده شده و از آنها به منظورهای مختلف استفاده شده، همچنین بقایای سفید رنگ مواد گیاهی در بسیاری از این سیلوها به دست آمد.
او از کشف بقایایی از کف های گچی و همچنین در یک نمونه بقایایی از یک گچبری که فقط بخش کوچکی از آن برجای مانده،
در برخی از لایه های کاوش شده در برخی از کارگاه ها خبرداد.
به گفته وی، این کشف نشانگر استفاده از مصالح گچ در ساخت ساختارهای پارتی این محوطه است و از این لحاظ می توان این محوطه را با بسیاری از محوطه های اشکانی کاوش شده در ایران و مناطق همجوار مورد مقایسه قرار داد.
رضالو محوطه باستانی قیزیل قیه را یکی از کلیدی ترین محوطه های اشکانی ایران دانست و گفت: وجود چنین محوطه ای در این حوزه از شمال غرب را باید در ارتباط با حوادث تاریخی دوره اشکانی در سده های اول و دوم پیش از میلاد به شمار آورد.
او افزود: با اوج گرفتن درگیری های نظامی ایران و روم و همچنین تسلط به منطقه استراتژیک ارمنستان، به نظر می رسد که استقرارهایی به صورت قلعه ای و در فواصل منظم در بخش های کوهستانی شمال غرب به وجود آمده است.
او با بیان این که وظیفه این ایستگاه های دفاعی به طور واضح مشخص نیست، گفت: با این حال نظارت و سازماندهی های دقیقی برای ایجاد چنین ساختارهایی وجود داشته است چرا که ایجاد چنین ساختارهای تدافعی عظیم، بدون نظارت یک سازمان مرکزی پیشرفته امکان پذیر نیست.

منبع: پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری