باعنایت به فرارسیدن هفته و روز معلم – ضمن تبریک به معلمان فرهیخته و گرامی کشورمان – مطالبی را در خصوص ویژگی های یک معلم خوب و موفق از دیدگاه خود آنان به صورت فهرست وار در چند زمینه، بیان می داریم.
الف) اطلاعات
ویژگی معلم، افزودن و به روز کردن اطلاعات است. معلم باید خود را با تغییر و تحولات امروزی هماهنگ سازد و نیاز دانش آموزان خود را بشناسد و اقدامات لازم را انجام دهد .
- آشنایی با فناوری آموزشی
بی شک بهره گیری از تکنولوژی آموزشی به مفهوم جدید آن یکی از نوآوری های آموزشی و یکی از لوازم اصلی کلاس محسوب می شود. تکنولوژی آموزشی یا فناوری آموزشی صرفاً کاربرد دستگاه های شنیداری –دیداری نیست، آموزش نیز امروز معنی و مفهوم جدیدی پیدا کرده است. مواد و وسایل آموزشی روز به روز تنوع بیشتری می یابند و الگوهای سنتی به وسیله کتاب های درسی، معلمین و تخته سیاه کمرنگ تر و یادگیری دانش آموزان و تدریس معلمین دگرگون شده است.
- شناخت استانداردهای جهانی
که شامل: ISO- CE- TUV- استاندارد حلال – ANSI و…. می باشد.
لازم به یادآوری است که همه استانداردها، الگوها و مدل ها همواره در حال تکامل و بازنگری می باشند و هیچ نسخه ای، نسخه نهایی محسوب نمی گردد.
- بالا بردن اطلاعات عمومی
معلم باید در همه زمینه ها اطلاعات خود را بالا ببرد. اصطلاحات رایج روز را بشناسد، امور سیاسی، اقتصادی، اجتماعی جامعه خود را بداند.
- تدریس نوین
استفاده از روش های تدریس فعال و همگام با روز، تدریس معلم را ویژگی خاص می بخشد و جو کلاس را جذاب تر می کند؛ در نتیجه فرایند آموزش سریع تر خواهد شد.
- شرکت در دوره های ضمن خدمت
معلم همیشه باید در حال فراگیری علم باشد و اطلاعات جدید و نو را به دست آورد، در طول کار خود همیشه یکسان تدریس نکند و نکات را از جهات مختلف و زوایای متعدد بیان کند تا بتوانند به گونه ای مؤثرتر به تعلیم و تربیت کودکان بپردازد که لازمه ی این کار، شرکت در دوره های ضمن خدمت آموزش معلمان است.
- آشنایی با اصول روان شناسی تربیتی
معلم باید در طول تدریس، شاگردان خود را بشناسد، با آن ها ارتباط برقرار کند، تا حدودی با ویژگی های خانوادگی آن ها آشنا باشد تا بتواند مطالب مندرج در کتاب ها را شفاف تر بیان کند و تاثیر گذارتر عمل نماید.
- داشتن طرح درس
یک معلم موفق در قرن حاضر در مورد بودجه بندی کتاب ها شناخت دارد، طرح درس روزانه خود را می نویسد، ارزشیابی تشخیصی، تکمیلی، پایانی را در مراحل تدریس خود به کار می بندد. هدف های جزئی – کلی و هدف های رفتاری را شناسایی می کند. حیطه های آموزشی (دانش، درک و فهم، کاربرد، ترکیب و قضاوت) را می داند و در طرح ریزی سؤالات و ارزشیابی های مستمر خود که در طرح سالانه خود در نظر گرفته است، اعمال می نماید.
ب) ابتکار
دومین مهارتی که می توان به آن پرداخت، ابتکار است که شامل موارد زیر است:
- خلاق است.
معلم خلاق به محیط اطراف خود دقت دارد. دست به شیوه های جدید می زند و دانش آموزان را نیز خلاق بار می آورد و همچنین قدرت استقلال، ریسک پذیری، کنجکاوی، علاقه به کارهای پیچیده، انعطاف پذیری و … را در دانش آموزان خود ایجاد می کند و در نهایت انگیزه ی خلاقیت را که در نهاد آن ها بالقوه وجود دارد، به فعلیت می رساند. در این صورت است که بزرگترین چیزها را به آن ها آموخته است.
- ایجاد دنیای پرسش در کلاس
با پرسش های کلاسی است که معلم ازدرون شاگرد خود باخبر می شود و نا گفته ها را می شنود و حس انگیزه کنجکاوی دانش آموزان را تحریک می کند. آنان را به فعالیت و جنبش وا می دارد (در کلاس مرده و خسته کننده، دیدگان دانش آموزان فقط به عقربه های ساعت می باشد) و عشق به یادگیری فنون جدید را در آنها زنده می کند.
- ایجاد دنیای تخیل در کلاس
معلم مبتکر به تخیل دانش آموزان احترام می گذارد. یک انشای نو یا یک نقاشی غیر عادی را به مسخره نمی گیرد، از جنبه خلاقانه و مبتکرانه به آن می نگرد؛ زیرا تخیل است که خلاقیت و ابتکار را به دنبال دارد.
- واهمه نداشتن از شکست
باور خویشتن و یک روحیه مثبت و واهمه نداشتن از آینده و موفقیت ها و شکست هایی که در پیش روست، خصوصیاتی است که در کنار عوامل مؤثر دیگر، ضامن موفقیت است.
- خطرپذیری
معلم مبتکر وخلاق ریسک پذیر است و از شکست نمی ترسد و طرح های خلاق خود را آزمایش می کند و از نتیجه نمی ترسد؛ زیرا به هدفش اعتقاد و ایمان دارد.
- قدرت تغییر پیش فرض ها
معلم مبتکر پیش فرض های جدید ارائه می دهد و به یک مسئله از زوایای مختلف می نگرد، پیش فرض های قدیمی برای او جالب نیستند، می اندیشد و در ذهن خود (چرا) پروری ذهنی ایجاد می کند، پیش فرض ها را تغییر می دهد، تجربه می کند، می آزماید تا بالاخره روشی جدید و طرحی نو در اندازد.
- تشخیص پیش نیازهای دانش آموزان
یکی از زمینه فعالیت های معلم این است که بداند از کجا شروع کند و پیش نیاز فراگیران او چیست او با طرح سوالی جدید، آوردن ماکت یا وسیله ای در کلاس درس و… بهترین نقطه شروع را به کار می بندد.
- درمان ناتوانایی های یادگیری
معلم مبتکر، دانش آموزان ناتوان را شناسایی می کند و به رفع نقاط ضعف آن ها می پردازد. معلمی که با دانش آموزان یک دست خلاق و توانا کار کند، ابتکار خاصی شاید نتواند در کار خود به کار بندد، اما معلم مبتکر کسی است که با به کار بردن روش های جدید آموزشی به دانش آموزان ناتوان کمک کند.
- شناخت تفاوت های فردی
معلم مبتکر به تفاوت های فردی دانش آموزان توجه دارد. می داند به هر کدام چه مسئوولیتی بدهد و در چه زمینه ای آن ها را خلاق بار آورد و استعدادهای نهان آنان را در چه رشته ی تحصیلی بارور سازد.
ج) مهارت و سرعت
سومین ممیزه ی قرن بیست و یکم، مهارت و سرعت است که معلم باید دارای ویژگی های زیر در این مقوله باشد.
مهارت های فردی
شامل قدرت طرح ریزی روش های گوناگون در ذهن، به کارگیری اصول منطقی در تدریس، قدرت تجزیه و تحلیل مسائل و قدرت تصمیم گیری در زمینه های گوناگون.
مهارت های ارتباطی
مهارت های ارتباطی معلم شامل ویژگی های از قبیل: کنترل احساسات، فن بیان، به کار بردن شعر و ضرب المثل در تدریس و گزارش دهی صحیح می باشد.
مهارت در تدریس
بیشترین تأثیر در اثر بخشی کار معلمان، مهارت در تدریس و اطلاع از روش های گوناگون تدریس است که ارتباط خاصی بین دوره کارآموزی و عملکرد معلمان وجود دارد.
استفاده از وسایل کمک آموزشی (تکنولوژی آموزشی)
یکی از مقوله هایی که به مهارت و سرعت تدریس معلم کمک می کند به کار بردن وسایل کمک آموزشی در امر تدریس می باشد به ویژه در مقطع ابتدایی.
مهارت تفکر انتزاعی
معلمانی که تفکر انتزاعی بالایی دارند می توانند با دیدگاه های متفاوت به یک مسأله یا مشکل بنگرند( از دید خودشان، دانش آموزان، مشاوران، مدیران، اولیاء و …) بنابراین می توانند راه حل های متفاوتی ارائه دهند و درباره ی مزایا و معایب هر برنامه، فکر و بهترین راه را انتخاب کنند و اگر نتایج پیش بینی شده، تحقق نیابد مشتاقند که برنامه را تغییر دهند. در هنگام برنامه ریزی مشکلات اضافی را می توانند حدس بزنند و قبل از این که مشکل روی دهد به طور منظم روش های پیشگیری را به کار می ببندند .
مهارت تجزیه و تحلیل مسائل
این معلمان سطح تفکر انتزاعی فوق العاده بالایی دارند. در حوزه کلامی از هوش زیادی بهره مندند، سرشار از اندیشه های عالی هستند. درباره موضوعات گوناگون به روشنی بحث می کنند، می دانند انجام چه کارهایی لازم است و چه کارهایی ضرورت و اهمیت ندارد.
د) ویژگی های اخلاقی
و در نهایت یک معلم موفق در قرن حاضر باید دارای ویژگی های اخلاقی باشد که گزاره های زیر را شامل می گردد:
- مراعات آداب و رسوم اجتماعی
- نشاط و شادابی
- آراستگی ظاهر
- سعه ی صدر
- اخلاص
- شخصیت دادن به دیگران
- تعهد در کار
- تقوا
- وظیفه شناسی
- رأفت و مهربانی
- نگرش و بینش صحیح
و اینگونه بحث خود را به پایان می رسانیم که:
جوامع بشری با سرعتی شگفت‌انگیز در حال توسعه، تغییر و تحولند و این تحولات جنبه‌های گوناگون زندگی را در بر می‌گیرد. پیشرفت علوم و فنون، دانش‌های جدید را مطرح می‌کند. بنابراین آموزش باید با سرعت و کیفیت بیشتر انجام شود به همین دلیل، معلمان باید در مباحث تربیتی – آموزشی به بهره‌گیری از این فنون دقت کنند، چراکه باعث سهولت، سرعت و دقت در امر آموزش و یادگیری می‌شود.
