#نزول_قرآن #دانستنی #بیشتر_بدانیم
درباره کیفیت نزول قرآن دوگونه آیات را در قرآن کریم می توان یافت :
1- آیاتی که بر اختصاص دلالت دارند مانند آیه 185 سوره « بقره » و آیه 3 سوره « دخان » و آیه 1 سوره « قدر ».
2- آیاتی که بر عموم و تفریق دلالت دارند مانند آیه 106 سوره « اسرا » و آیه 32 سوره « فرقان » .
سؤالات قابل طرح در این میان یکی این است که چگونه بین این دو طایفه از آیات را جمع بکنیم ؟ و دیگری این است که زمان بعثت -که براساس قول شیعه 27 رجب به همراه نزول 5 آیه از سوره علق بوده – باقول نزول قرآن در شب قدر چگونه قابل جمع خواهد بود؟
پاسخ هایی که ازجانب علمای اهل سنت و شیعه داده شده به شرح ذیل است :
1- بیشتر اهل سنت و برخی از علمای شیعه ( مانند شیخ مفید، سید مرتضی و ابن شهرآشوب، پاسخ داده اند که منظور از نزول آغاز و شروع نزول است که در ماه رمضان بوده است زیرا هر حادثه ای را می توان به زمان شروع آن نسبت داد ( ر.ک التمهید اثر محمد هادی معرفت ج 1 ص 113 مثلا” ساختمانی که پنج سال طول می کشد تا احداث شود می توان گفت این ساختمان در فلان سال ( یعنی سال شروع ساختمان ) ساخته شده است از این رو به نظر این گروه ازعلمای شیعه طایفه اول از آیات در مقابل مفاد طایفه دوم قرارنمی گیرد.
2-برخی گفته اند مقصود از رمضان ، رمضان خاص نیست بلکه نوع رمضان است یعنی در هر شب قدر از هر سال به اندازه نیاز مردم قرآن بر پیامبر ( ص ) نازل می شد و جبرئیل آن را به حسب مواقع حاجت به دستور خدا برپیامبرش ( ص ) می خواند فخررازی این احتمال را داده است ( ر.ک التفسیرالکبیر ج 5 ص 85 ) بدیهی است که با این فرض قرار گرفتن طایفه اول در برابرطایفه دوم منتفی می گردد.
3- برخی هم گفته اند مفاد طایفه اول نزول قرآن نیست؛ بلکه معنا این است که « شهر رمضان شهری است که در فرض صیام آن قرآن نازل شده است»، ( الدر المنثور، اثر سیوطی ، ج 1 ص 190 ).
4- به نظربرخی، معنای طایفه اول آیات این است که معظم قرآن در ماه رمضان نازل شده است و به لحاظ آن انتساب نزول قرآن به ماه های رمضان هم صحت پیدامی کند .( ر.ک فی ظلال القرآن اثر سید قطب ج 2 ص 79 ).
5- برخی از جمله شیخ صدوق معتقدند که قرآن به صورت مجموع در یک شب قدر بربیت العزه یا بیت المعمور نازل گردیده است سپس در طول 20 یا 23 سال به صورت تدریجی بر پیامبر نازل گردید. این دیدگاه برگرفته از برخی شواهد تاریخی و روایی است مثلا” : صدوق از امام صادق ( ع ) نقل می کند : قرآن یک جا بر بیت المعمور نازل شده است آنگاه در طول بیست سال بر پیامبر نازل شده است ( ر .ک الاعتقادات ، اثر صدوق ، ص 101 و بحار الانوار، ج 18 ص 250 ).
6- دیدگاه دیگر برخی علمای شیعه مانند فیض کاشانی ( تفسیر صافی ج 1 ص 41 ) و ابو عبدالله زنجانی ( تاریخ قرآن ، ص 10 ) ابراز نموده اند که منظور از نزول قرآن فرود آمدن الفاظ قرآن نیست؛ بلکه منظور حقایق و مفاهیم آن است و نیز مراد فرود آمدن قرآن بر قلب رسول الله ( ص ) می باشد که درروایات تعبیر به بیت المعمور شده است.
7- دیدگاه آخر، نظر علامه طباطبایی است که با فرق گذاشتن میان نزول دفعی و تدریجی معتقدند : انزال همان نزول دفعی است که مرحله مفاهیم و حقایق و مقام احکام است و تنزیل همان نزول تدریجی است که مرحله قطعه قطعه و مقام تفصیل قرآن را شامل می گردد این دیدگاه بر گرفته از برخی شواهد قرآنی است از جمله آیه 1 سوره هود که می فرماید : « کتاب احکمت آیاته ثم فصلت من لدن حکیم خبیر » دیگراین که آیه های قرآن این نکته را تأیید می کنند که گاهی رسول الله ( ص ) عجله در قرائت قرآن داشتند معلوم می شود مفاهیم و معانی در نزد حضرت بوده که هنوز در قالب الفاظ در نیامده بود آیه 16 سوره قیامت می فرماید : ( ( زبان خودرا به قرآن با عجله حرکت نده و یا آیه 114 سوره طه می فرماید : « قبل از اتمام وحی قرآن عجله در قرآن مکن » ، ( ر .ک ترجمه تفسیر المیزان ج 15 ص 479 ). حاصل سخن این که با توجیهی که از علامه طباطبایی گذشت می توان دوطایفه از آیات وارده در مسیله نزول قرآن را با هم جمع کرد. افزون بر آن 5آیه ای که در زمان بعثت پیامبر ( ص ) بر حضرت نازل گشته بر اساس این تحلیل که گذشت در مقابل آیات مربوط به نزول قرآن هم قرار نمی گیرد و به جهت این که طایفه اول از آیات مربوط به مقام حقایق و مفاهیم بود نه الفاظ بنابراین در شب قدر سوره علق نازل گشته بلکه مقام احکام بوده که بیانش گذشت .
منبع: سایت بنیاد نخبگان اصفهان
