علل و عوامل عدم ارتباط مطلوب صنعت و دانشگاه

دانستنی آنلاین:محمد مهدی فتوره چی
در روزهای ۱۲ و ۱۳ اردیبهشت دردانشگاه شهاب دانش قم در بیست و ششمین کنکره ی دولت، دانشگاه و صنعت برای توسعه ی ملی به دعوت دبیر علمی این رویداد سالانه حضور یافته وشنونده ی دغدغه های اهالی صنعت و دانشگاه بودم. جناب دکتر شفیعی(دبیر کل کنگره و رئیس جمعیت ایرانی پیشبرد ارتباط صنعت و دانشگاه)، بانی اصلی این کنگره در طی ۲۵ سال گذشته بوده و هر سال در دانشگاه و شهری مدیران و کارشناسان بخش صنعت، مدیران نهادهای متولی از جمله خانه ی صنعت و اساتید دانشگاه های فنی و صنعتی را در فضایی صمیمانه گرد آورده تا از این طریق مسائل و دغدغه هایشان را به گوش کم شنوای مسئولان رسانده و علل و عواملی ناکارآمدی ارتباط صنعت و دانشگاه را از منظرهای مختلف مورد بحث و بررسی قرار دهند.

گزارش سخنرانی ها ی ایراد شده در این کنگره در سایرخبرگزاری هاو پایگاه های خبری منعکس شده و با این حال راقم این سطور تلاش خواهد کرد در این یادداشت، ضمن اشاره به برخی از مهم ترین چالش ها و موانع ارتباطی این دو حوزه، علل و دلائل صاحب نظران و فعالان این دو حوزه را با اهم نتایج تحقیقات میدانی انجام شده از سوی محققان دانشگاهی در سال های اخیر مورد خوانش قرار دهد و نقطه نظرات و ارزیابی های این دو را با نظرات دریافت شده از چت جی پی مقایسه نماید.

اهم علل و موانع عدم ارتباط مطلوب دو حوزه از منظر سخنرانان کلیدی

– نظام های آموزشی و پژوهشی دانشگاه صنعت یکپارچه و متناسب نیست و همچنین آئین نامه ها و بخش نامه های صادره در این دو حوزه هم با یکدیگر همخوانی نداشته و دارای سوگیری هایی است؛ هسته های علمی صنعت و دانشگاه ناکافی و فعال و پویا نیست؛ رویکرد و نگاه فعالان صنعت و دانشگاه با یکدیگر متفاوت و همراستا نیست؛ بودجه ی تخصیص یافته به پژوهش های مورد نیاز کافی نیست و ایجاد انگیزه نمی کند؛ فرایندهای مشارکت، گفتگو، عقد قرارداد و انجام و ارزیابی تحقیقات طولانی و اختلاف انگیز است؛ در تحقیقات انجام گرفته سهم و حقوق هر یک از ذینفعان بدرستی مشخص نیست؛ پراکندگی قوانین حاکم بر بازار و تجدید سریع آن ها؛ عدم شناسایی نظام مسائل صنعت و جامعه؛ عدم تدوین نقشه ی جامع فناوری کشور؛ ترجیح راه های میان بر و ناثواب برای انتفاع بیشتر( به نقل از دکتر سلیمانی)
– کم اهمیت دادن به مبانی نظری و فقدان ادبیات و منابع مناسب و کافی؛ فقدان تعریف و تعیین وظائف دانشگاه و صنعت؛ جهانی فکر کردن و محلی عمل کردن وجه ی همت فعالان این دو حوزه نیست؛ فقدان پلتفرم های رسمی برای ارتباطات و همکاری های مشترک؛ عدم طرح شفاف انتظارات طرفین و بی توجهی به مفاد تفاهم نامه ها و خروجی های آنها؛ عدم شناسائی ظرفیت های یکدیگر و عدم دقت لازم در انتخاب پارتنر مناسب؛ فقدان ابزار و لوازم مورد نیاز مناسب صنعتگران برای جلب نظر محققان دانشگاهی؛ عدم بررسی دقیق و درست نیازمندی های بخش صنعت؛ وجود ضعف هایی در بحث مالکین معنوی آثار و حق ثبت اختراع یا طرح ایده( پنت ها جهاز دانشگاههاست و نه مقالات)؛ (به نقل از دکتر مهدی سیدی)
– مدل ذهنی مشترکی وجود ندارد و نوع نگاه فعالان دو حوزه و دولتمردان با یکدیگر همسو نیست؛ دانشگاهیان از مراجعه به مدیران بخش صنعت پرهیز می کنند؛( به نقل از دکتر سید علیرضا شجاعی)
– فقدان مدل اقتصادی واحد و عدم توجه کافی به کارآفرینی؛ غیر مفید تلقی شدن خروجی تحقیقات دانشگاه برای صنعتگران؛ حاکم شدن نگاه کلاسیک دردو حوزه( به نقل از دکتر عالمی)
اهم علل و موانع عدم ارتباط مطلوب دو حوزه از منظر محققان دانشگاه(متعاقب مرور چند تحقیق میدانی)
– عدم شناخت کافی و درک صحیح اساتید دانشگاهی از فضای کسب و کار در صنعت؛ ترجیح برخی ازاساتید به موضوعات غیر کاربردی و آزمایشگاهی مورد علاقه و مباحثی که به توسعه ی علمی و تقویت رزومه شان می انجامد؛ پرهیز اساتید از گذران اوقات فرصت مطالعه شان در بخش صنعت و ترجیح خروج از کشور و انجام تحقیقات مشترک با بیگانگان؛ وجود موانع قانونی و بخش نامه های متعدد یک سویه؛ موانع فرهنگی و از جمله دشواری ارتباط گیری اساتید دانشگاه در مراجعه به صنعتگران و وجود رویه های بروکراتیک؛ تقاضا محور نبودن پژوهش های دانشگاهی؛ عدم کارآئی مطلوب دوره های کارآموزی ویژه ی دانشجویان؛ عدم تناسب رشته های دانشگاهی با نیاز صنایع؛ فقدان استراتژی مناسب توسعه ی صنعتی؛ فقدان نظام ارزیابی اساتید جهت ارزش دهی به پژوهش های صنعتی؛ عدم باورمندی مدیران صنعت به کارآمدی مجریان محقق دانشگاهی؛ عدم انعطاف پذیری دانشگاه ها برای تصمیم گیری؛ آموزش محوری دانشگاه ها.
در ادامه به برخی از مهم ترین پیشنهادات محققان به منظور تقویت ارتباط دانشگاه و صنعت اشاره می شود.
– ایجاد نظام اطلاعاتی علمی و صنعتی یکپارچه در کشور جهت دسترسی دو حوزه به اطلاعات بهنگام،
– ایجاد و تجهیز آزمایشگاه های ملی و تخصصی در جهت خدمت دهی بهینه به دو حوزه،
– ایجاد مراکز و اتاق های فکر طراحی و مشاوره در صنعت و دعوت از اعضای هیات علمی دانشگاه ها،
– برگزاری جشنواره های استارت اپی به منظور کشف و هدایت ایده ها و نوآوری های جوانان دانشجو،
اهم علل و موانع عدم ارتباط مطلوب دو حوزه از نظر مدل زبانی چت جی پی تی
در ادامه یکی از سخنرانان و اساتید هوش مصنوعی(دکتر همایون پور) از چت جی پی تی این سوال را مطرح کرد که ” اگر دانشگاه بخواهد ارتباط موثری با صنعت برقرار کند به چه زیرساختی در درون خود نیاز دارد؟ و این مدل زبانی اینگونه پاسخ داد:
• تشکیل گروه‌ها و تیم‌های مشترک بین دانشگاه و صنعت
• ایجاد شبکه های همکاری و ارتباط با شرکت ها و صنایع مختلف
• ایجاد مراکز تحقیق و توسعه مشترک بین دانشگاه و صنعت
• توسعه دوره‌های آموزشی و کارگاه‌های عملی بر اساس نیازهای صنعت
• ارائه فرصت‌های کارآموزی و استخدام برای دانشجویان
• ایجاد سیاست‌ها و قوانین مناسب برای همکاری بین دانشگاه و صنعت
• ارائه پشتیبانی مالی و فنی برای پروژه‌های مشترک
• انجام پژوهش‌های کاربردی و محوری بر اساس نیازهای صنعت
• ارتقای توانایی‌های تحقیقاتی و فنی دانشگاه در حوزه‌های مورد نیاز صنعت
• ترویج فرهنگ همگاری و اشتراک دانش بین دانشگاه و صنعت

در پاسخ به این سوال که ” اگر صنعت بخواهد ارتباط موثری با دانشگاه برقرار کند به چه زیرساختی در درون خود نیاز دارد؟ پاسخ زیر دریافت گردید:
• ایجاد شبکه‌های ارتباطی: صنعت باید شبکه‌های ارتباطی موثری با دانشگاه‌ها ایجاد کند تا بتواند نیازهای خود را ارتباطی کرده و از دانش و تخصص دانشگاهیان بهره‌مند شود.
• تشکیل گروه‌های کاری مشترک
• ایجاد برنامه‌های تبادل دانشجویی و فضای کاری مشترک: صنعت می‌تواند برنامه‌های تبادل دانشجویی با دانشگاه‌ها راه‌اندازی کند تا دانشجویان بتوانند تجربه کاری در صنعت کسب کنند و صنعت هم از دانش و ایده‌های نوی دانشجویان بهره‌مند شود.
• ایجاد پروژه‌های تحقیق و توسعه مشترک
• ایجاد برنامه‌های آموزشی مشترک برای ارتقای مهارت‌های کارکنان صنعت و دانشجویان دانشگاه به منظور ترکیب دانش تئوری و عملی

در خاتمه یاد می کنم از استاد مرحوم عباس توسلی که برای نخستین بار در سال های آغازین دهه ی چهل در موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران به حوزه ی مغفول جامعه شناسی صنعت و کار و اشتغال پرداخت و تحقیقات میدانی ارزشمندی را با همکاری پژوهشگران این اولین نهاد تحقیقاتی کشور به انجام رساند؛ حوزه ی مطالعاتی که با ایجاد دانشکده ی علوم اجتماعی به فراموشی سپرده شد و امروزه به نظر می رسد که دانشکده های علوم اجتماعی و دانشکده های فنی و مهندسی کشور باید برای ایجاد گروه های آموزشی با این عنوان همت گمارده تا ابعاد و علل و عوامل عدم ارتباط مطلوب دو حوزه ی صنعت و دانشگاه با مشارکت صاحب نظران و خبرگان این دو نهاد، پیوسته مورد مطالعه، بررسی و تحقیق میدانی قرار گیرد.