منظومه شمسی؛ ترکیب یک ستاره به نام خورشید وهشت سیاره با نام های تیر٬ ناهید٬ زمین ٬مریخ٬ مشتری، زحل٬ اورانوس و نپتون و تعدادی سیارک تعدادی دنباله دار وتعدادی سیاره کوتوله که با نظمی قابل توجه دور آن می چرخند. میدان ثقل کره خورشید ٬حرکت سیارات ودیگر اجرام منظومه را کنترل می کند.مقداری گاز وغبار میان سیاره ای نیز در این منظومه وجود دارد.
تمامی سیارات منظومه شمسی تقریبا” در یک صفحه مداری به دور خورشید می‌گردند. به استثنای عطارد که صفحه مداری آن با صفحه مداری زمین یا دایره‌‌البروج زاویه‌ای معادل تقریبی ˚۷ می‌سازد، تمایل صفحات مداری سایر سیارات منظومه شمسی نسبت به صفحه مداری زمین، کمتر از ˚۴/۳ است. این بدان معناست که اگر به منظومه شمسی از پهلو نگاه کنیم ظاهری شبیه به یک صفحه تخت دارد. زوایایی که محور گردش سیارات به دور خود با صفحه مدار زمین می‌سازند نیز اختلاف چندانی با یکدیگر ندارند. انحراف محور سیارات منظومه شمسی به این صفحه کمتر از ˚۳۰ است. انحراف محور خورشید نیز نسبت به صفحه دایره‌‌البروج ˚۲۵/۷ است. راستای حرکت وضعی (گردش سیاره به دور خود که موجب پیدایش شب و روز می‌شود) و حرکت انتقالی (گردش سیاره به دور خورشید که سبب پیدایش سال می‌گردد) سیارات منظومه شمسی نیز می‌تواند گواهی بر نظریه سحابی خورشیدی باشد. اگر از نقطه‌ای در بالای قطب شمال زمین به سیارات بنگریم، تمامی سیارات در جهت خلاف عقربه‌های ساعت به دور خورشید در گردشند و به استثنای زهره و اورانوس، جهت حرکت وضعی سایر سیارات نیز عکس جهت عقربه‌های ساعت است. برخی سیاره‌شناسان معتقدند علت این ناهماهنگی در زهره و اورانوس می‌تواند برخورد سهمگین یک جرم سماوی با این دو سیاره در سال‌های آغازین پیدایش منظومه شمسی باشد، گرچه صحت این فرضیه هنوز به اثبات نرسیده است. سه دلیل فوق، یعنی قرار گرفتن تمامی سیارات در یک صفحه مداری، راستای چرخش آن ها به دور خود (به استثنای زهره و اورانوس)، و جهت گردش آن ها به دور خورشید از مهم‌ترین دلایلی هستند که نشان می‌دهند منشأ پیدایش تمامی سیارات منظومه شمسی یکسان و به نوعی مرتبط با پیدایش خورشید بوده است. علاوه بر این، دانشمندان به کمک محاسبه نیمه عمر مواد رادیواکتیو موجود در زمین، ماه، مریخ و شهاب سنگ‌ها دریافتند اجرام منظومه شمسی بین ۳/۴ تا ۸/۴ میلیارد سال عمر دارند که همزمانی تولد آن ها را نشان می‌دهد. این شباهت‌ها و هماهنگی میان اجزای منظومه خورشیدی، مهم‌ترین دلیل اثبات نظریه سحابی خورشیدی است. علاوه بر این، فناوری جدید تصاویری از ستاره‌های در حال تولد شکار کرده است که ابری از غبار در حال تراکم را در اطراف آن ها نشان می‌دهد که محل تولد سیارات آن منظومه محسوب می‌شود. چنانچه نظریه سحابی خورشیدی صحیح باشد، سیارات در جهان ما باید به وفور یافت شوند چرا که اغلب ستارگان در مرکز قرص‌هایی از غبار که محل تولد سیارات است، تشکیل می‌شوند. کشف سیارات فراخورشیدی گامی مهم در اثبات این نظریه تاکنون بوده است.
میدان مغناطیسی در سیارات
در منظومه شمسی میدان های مغناطیسی خورشید و سیارات عموما” توسط جریانات الکتریکی متحرک درون لایه های رسانای درونی تولید می شوند. در خورشید میدان مغناطیسی ناشی از حرکت داخلی گاز یونیده است. در زمین لایه رسانا عامل ایجاد میدان به شکل آهن مایع در هسته بیرونی قرار دارد. در مورد سیاره مشتری وزحل میدان مغناطیسی ناشی از حرکات درون لایه هیدروژنی فلزی و در اورانوس و نپتون هم احتمالا” یک لایه یخی -slushy- عامل ایجاد میدان است. در سیاره تیر هسته آهنی بزرگ عامل ایجاد میدان است گرچه فعال بودن این هسته هرروز مورد شک بیشتری قرار می گیرد و احتمال دارد که میدان مغناطیسی موجود باقیمانده میدان از زمان های دور سیاره باشد. در حال حاضر ماه و سیاره مریخ دارای میدان نیستند؛ اما آزمایش روی صخره های دو جرم نشان از وجود میدان در زمان های گذشته دارد. اقمار بزرگ سیاره مشتری نیز دارای میدان ضعیفی هستند. تاکنون طی تاریخ چندین بار (در مقیاس چندصدهزار ساله)جای قطب های میدان مغناطیسی زمین تغییر کرده است؛ البته خورشید نیز دارای چنین تغییراتی است که دوره آن کوتاه تر واثرات آن عموما” محلی است.کشف این تغییرات کمکی بوده است در جهت توجیه تکتونیک صفحه ای.
قسمتی از فضا که محل برخورد باد خورشیدی با میدان مغناطیسی است مغناط کره نامیده می شود.
منبع:
