این روزها و شب ها خانواده های ایرانی به سنت هر ساله در تدارک برنامه های عید نوروز هستند. مردم با خرید لباس و حتی وسایل نو ،به نحوی گرد و غبار از وسایل کهنه می زدایند و به استقبال بهار و فصل نو می روند. خیابان های شهرها پرترافیک تر از همیشه و مملو از آدم هایی است که به دنبال پیدا کردن کیف و کفش و لباس هستند. ماهی های قرمز در سطل ها، آکواریم ها و ظرف های شیشه ای، کاسه های لبریز از سمنو، سنبل، نرگس، لاله و سبزه های نو رسته همه و همه حال و هوای شهر را تغییر داده اند. اما گرانی و ترافیک شدید مانع از عیش کامل مردم در روزهای پایانی سال است.
از نگاه تحلیلی، یکی از سنت ها و رسوم متداول ایرانیان در این روزها خرید های شب عید است که تبدیل به جزئی از فرهنگ سال نو شده است. یکی از مهم ترین ویژگی های این ایام ولعی سیری ناپذیر برای خرید است. همین روزهاست که جیب‌ها خالی می‌شود و دست ها پر از بسته‌های خرید و البته در این میان اندکی تخفیف، شادی ما را هنگام خرید صد چندان می‌کند.
اگرچه این سنت اجتماعی اصالتاً دارای نکات مثبت فراوانی است اما متأسفانه دچار آسیب های جدی در حوزه اجتماعی شده است.برخی از این آسیب ها عبارتند از:
الف) چشم و هم چشمی در خرید:
الگوی غلط مصرف در بعضی از خانواده ، چشم وهم چشمی، حساسیت‌های بی‌مورد و تربیت های غلطی است که در خرید کردن های شب عید به خوبی نمود پیدا می کند.
در واقع با هر چه بیشتر مصرفی شدن جوامع شهری، نیازهای اولیه که توسط افراد تشخیص داده می شوند، جای خود را به نیازهای ثانویه داده ، این نیازها چه بسا بر مبنای چشم و هم چشمی های نادرست میان خانواده ها شکل می‌گیرد. رقابت‌های نادرست بر سر خرید وسایل منزل ، لباس و کیف و کفش از مهم ترین جنبه های الگوی نادرست مصرف است. اگرچه طبقات متوسط و پایین جامعه از بضاعت مالی و اقتصادی کافی برای خریدهای آنچنانی و سنگین برخوردار نیستند اما فضای غلط چشم و هم چشمی باعث می شود این نکته مهم فراموش شده و برخی از خانواده ها به صورت لجام گسیخته به خریدهایی بپردازند که عملاً به آن نیاز چندانی ندارند.
ب) تبلیغات کاذب:
این روزها همه ما زیر بمباران تبلیغات تجاری هستیم. تلویزیون، بیلبوردها، روزنامه ها و حتی تراکت‌ها در پیاده‌روها ما را به خرید هر چه بیشتر در شب عید دعوت می کنند.
الگوی تحمیلی تبلیغات، فرد را به صورت ناخودآگاه مجاب می‌کند به این که به وسایل و اقلام مختلف نیازمند است؛ درحالیکه این نیاز، فقط یک نیاز کاذب است.
یکی از مشکلات جامعه امروز تبلیغ و تشویق به خرید کالاهای متنوع و گران قیمت در رسانه‌های مختلف است در حالی که در کنار چنین تبلیغاتی ارائه فرهنگ خرید مناسب و الگوهای صحیح مصرف است و باید توجه داشت تسخیر ذهن افراد با تبلیغات متعدد و متقاعد کردن آن ها برای خریدهای غیرضروری در طولانی‌مدت تبعات مختلفی را در پی خواهد داشت که به نفع سلامت روان و اقتصاد جامعه نخواهد بود.
ج) خرید برای خودنمایی:
در برخی افراد خرید کردن راهکاری برای خودنمایی است، این افراد تصور می‌کنند خرید اجناس غیرضروری و ولخرجی، خودکمی‌بینی و کاهش اعتماد به نفس را در آنها برطرف می‌کند. خریدن لباس‌های گران قیمت، کیف ها و کفش‌های با برندهای مختلف و حتی لوازم غیر لازم برای خانه ،زمینه ای است که این افراد گمان کنند به حدی از آرامش و سکون روانی رسیده اند.
این در حالی است که صرف بخشی از درآمد ماهانه به خریدهای غیرضروری نه تنها مشکل این گونه افراد را حل نخواهد کرد، بلکه با به وجود آوردن احساس یأس و ندامت از خرید، این مشکلات تشدید خواهد شد.
نتیجه گیری:
خرید کردن را یکی از ابزار ضروری در تأمین نیازهای اولیه مانند خوراک و پوشاک و ارضای نیازهای روانی مانند تنوع‌طلبی، جلب توجه اطرافیان، افزایش اعتماد به نفس یا کاهش اضطراب است و توجه به الگوهای صحیح خرید و مصرف یکی از مهمترین معیارهای برخورداری از بهداشت روانی و زندگی سالم می باشد. خرید شب عید دارای نکات مثبت و کارکردهای مثبتی در حوزه اجتماع است. مثلاً خرید دسته‌جمعی اعضای خانواده یکی از اثرات مثبت این پدیده است. هنگامی که اعضای خانواده با یکدیگر به خرید می‌روند افراد بیشتر به سلایق یکدیگر پی برده و مهرورزی و همدلی میان آن ها افزایش پیدا می‌کند. اما در مقابل این نکات مثبت، نکات منفی مانند چشم و هم چشمی و رقابت های ناسالم، خرید براساس تبلیغات و خرید برای خودنمایی از مهم ترین آسیب هایی است که کارکردهای مثبت اجتماعی خرید شب عید را تهدید می کند.
منبع مطالب: https://www.tebyan.net/
