پروبیوتیک مشتق شده از کلمه یونانی پرولایف به معنی برای زندگی است. از حدود قرن ۱۹ تا کنون تعاریف بسیار زیادی درارتباط با پروبیوتیک ها مطرح گردیده است که اختصاراً به برخی از آنها اشاره می گردد.
لی لی و استیلول در سال ۱۹۶۵ پروبیوتیک ها را به عنوان فاکتورهای تسریع کننده رشد و تولید شده توسط میکروارگانیسم ها معرفی نمودند.
پارکر در سال ۱۹۷۴ برهم کنش بین میکروارگانیسم ها و میزبان را این گونه تعریف نمود: “میکروارگانیسم ها وعناصر با تاثیرات سودمند خود بر روی بدن یک جاندار می توانند فلور میکروبی دستگاه گوارش) روده) او را تحت تاثیر قرار دهند”.
فولر در سال ۱۹۸۹ اعلام نمود که یک مکمل خوراکی حاوی میکروب های زنده، با بهبود تعادل میکروبی روده می تواند تاثیرسلامتی بخش بر میزبان داشته باشد.
با توجه به تعاریف فوق می توان فهمید که پروبیوتیک ها موجودات زنده ای هستند که تاثیرات سلامتی بخش در بدن خواهند داشت. اکنون باید دانست که اولاً چه تعداد از این موجودات ذره بینی و زنده می توانند تاثیرات سلامتی بخش در بدن را به همراه داشته باشند. ثانیاً با مصرف چه مواد غذایی می توان سبب تحریک و رشد این میکروارگانیسم ها شده و خواص سلامتی بخش آنها را ایجاد نمود.
تاثیر بیفیدو باکتری ها و لاکتوباسیلی ها در سلامتی انسان:
- ممانعت در برابر رشد باکتری های بیماری زا در بدن
- افزایش ایمنی بدن در برابر امراض
- فعالیت ضد سرطانی در بدن
- بهبود در قابلیت هضم شیر در افراد مبتلا به عدم تحمل لاکتوز
- تولید ویتامین های گروه ب در بدن
- تاثیرات ضد کلسترولی در بدن
تعریف پریبیوتیک ها:
برخلاف بسیاری از مواد غذایی که بشر روزانه از آنها استفاده نموده و انرژی خود را تامین می نمایند، پریبیوتیک ها نوع بسیار خاصی از مواد غذایی هستند که غیرقابل هضم در بدن بوده و در عین حال خواص سلامتی بخش برای بدن خواهند داشت. حال این سوال مطرح است که چگونه این ترکیبات که غیرقابل هضم برای بدن می باشند می توانند خواص سلامتی بخش به همراه داشته باشند؟ گیبسون و رابرفروید در سال ۱۹۹۵ دریافتند که پریبیوتیک ها ترکیبات غذایی غیرقابل هضم می باشند که به طور انتخابی، سبب تحریک رشد و یا فعالیت یک یا تعداد محدودی از باکتری های روده بزرگ شده و با تاثیرات سودمندی که دارند می توانند سبب بهبود سلامت میزبان شوند. قطعاً باکتری هایی که در اینجا از آنها بحث می شود باید جزء باکتری های سودمند باشند که عمدتاً بیفیدوباکترها و لاکتوباسیل ها هستند. اخیرا در تعریف دیگری بیان شده است که: پریبیوتیکها ترکیبات تخمیر کنندهای هستند که به صورت انتخابی سبب ایجاد تغییرات ویژه ای در ساختار و فلور میکروبی دستگاه گوارش شده و سبب ایجاد تندرستی و سلامتی در بدن میزبان می گردد.
حال این سوال مطرح است که یک پری بیوتیک خوب چه خصوصیاتی باید داشته باشد؟
خصوصیات و ویژگی های پریبیوتیک ها
- یک ترکیب پریبیوتیک نباید تحت هیچ شرایطی هیدرولیز گردد. همچنین نباید قبل از رسیدن به روده بزرگ در بخش های قبلی از جمله معده و روده کوچک جذب گردد.
- یک ترکیب پریبیوتیک باید حتماً توسط یک یا تعداد محدودی از باکتریهای مفید روده و به صورت انتخابی تخمیر گردد.
- یک ترکیب پریبیوتیک می بایست ترجیحاً با اصلاح ترکیبات میکروبی روده، اثرات سلامت بخشی را که می تواند برای میزبان مفید باشد، تحریک نماید.
انواع پریبیوتیک ها: فروکتوالیگوساکاریدهای کوتاه زنجیر یا FOS همچون اینولین بدست آمده از ریشه کاسنی، پیاز ، کنگر فرنگی؛ فیبر بتاگلوکان بدست آمده از جو، یولاف و بذرک؛ نشاسته مقاوم بدست آمده از موز نارس، سیب زمینی و لوبیا؛ پکتین بدست آمده از سیب یا زردآلو و بسیاری از کربوهیدرات های غیرقابل هضم مثال هایی از ترکیبات پریبیوتیکی می باشند
سین بیوتیک چیست؟ با توجه به نحوه فعالیت پروبیوتیک ها در بدن و نیز تاثیر پری بیوتیک ها در تغذیه پروبیوتیک ها، اصطلاح سین بیوتیک ها مطرح می گردد. سین بیوتیک ها متشکل از پروبیوتیک ها بعلاوه پری بیوتیک ها می باشند که خصوصیت پریبیوتیکی و پروبیوتیکی را به طور مساوی در اختیار دارند. اخیراً ثابت شده است که مصرف محصولات سین بیوتیکی متشکل از اینولین به عنوان یک ترکیب پری بیوتیک و شیر تخمیر شده حاصل از باکتری بیفیدوباکتریوم بیفیدوم می تواند محتوای باکتری های بیفیدوس روده بزرگ را نسبت به حالتی که هر یک از این ترکیبات به طور جداگانه مصرف شوند افزایش دهد.
دکتر حسن جودکی
مدیر عامل شرکت شیر پاستوریزه پگاه تهران
