بهداشت در شرایط بحران

در زمان های مواجهه با بحران ها و پیش آمدهای غیر مترقبه (زلزله، سیل و…) ، مواردی هستند که رعایت آن ها به صورت انفرادی و گروهی می تواند آسیب ها را به حداقل برساند. این موارد و نکات عبارتند از:
۱- تیمهای مسئول در امر بهداشت با نیروهای مجرب و امکانات لازم و کافی باید بلافاصله تشکیل شده ، به منطقه بحران زده اعزام گردند .
۲- بررسی خطوط آب ، برق ، تلفن و گاز و ترمیم سریع آن ها از احتمال خطر و صرف هزینه های مجدد کاسته و در ارائه خدمات، کمک بسزایی می کند.
۳- با اطلاع رسانی از طریق نصب پلاکارد، بلندگوی سیار و…می توان مردم را متوجه نقاط پر خطرنموده ، از آن نواحی بر حذر داشت.
۴- فاضلاب ها و آب های راکد کانون آلودگی ، بیماری و تکثیر و جلب حشرات و جوندگان هستند ، لذا لازم است دراولویت کاری نسبت به خشکانیدن آب های راکد ، جلوگیری از تولید و یا گشایش مسیرو جوی های تجمع و در نهایت گندزدایی آن ها، اقدام نمود .
۵- بلافاصله بعد از اسکان مردم، با یک مدیریت قوی و با امکانات موجود نسبت به جمع آوری زباله ها و مواد زائد اقدام شود ، دراین راستا شایسته است در مراحل تولید، جمع آوری و دفع، مشارکت قوی مردمی بکار گرفته شود.
۶- تیم های مبارزه با حیوانات ولگرد تشکیل شود و در تمامی مناطق همزمان اجرا و نسبت به جمع آوری لاشه های آن ها ، هماهنگی های لازم بعمل آید.
۷- بیماری های بومی منطقه ، بیماری های شایع در مناطق بحرانی و بیماری های واگیر مطرح جهانی که در حال حاضر در بعضی کشورها شیوع دارد، توسط نیروهای مجرب شناسایی و راهکارهای مبارزه با آن ارائه و اجرا گردد.
۸- تهیه کلیه نیازهای دارویی ، شیمیایی ، بهسازی و پیشگیری در منطقه بحران زده به مقدار کافی یکی از اولویت های مهم است.
۹- درتأمین و مصرف سموم شیمیایی جهت مبارزه با عوامل بیماری زا باید دقت کافی بکار رود : چه از نظر میزان مصرف ، بهترین نوع مصرف (از نظر کاربرد : مه پاشی ، گوارشی ، تدخینی … ) ،محل مصرف ، نوع سم از نظر کیفیت تأثیرو توجه به تاریخ مصرف آن و رعایت نکات ایمنی و تأمین آنتی توکسین های لازم .
۱۰- در نصب سرویس های بهداشتی از نظر نوع ، تعداد ، محل نصب ،کنترل فاضلاب آن ها (حفر چاه های جاذب یا ترانشه با ظرفیت مناسب )، کنترل بهداشتی و تعیین مسئول نگهداری آن ها دقت کافی بعمل آید ، در این زمینه نقش مشارکت مردمی در حفظ کمیت و کیفیت آن ها چشمگیر خواهد بود.
۱۱- دسترسی به وسایل و امکاناتی از قبیل :لجن کش ، جرثقیل ،کفی و نیروهای کارگری ، مقنی ، متخصص بهداشتی و بهسازی شدیداً محسوس و لازم است .
۱۲- وضعیت تغذیه ، مسکن ، دسترسی به سروی سهای بهداشتی امدادگران در کیفیت کاری آن ها اثر مثبتی داشته و در امداد رسانی آنها مؤثر است .
۱۳- ظروفی که برای غذا ، آب و… در نظرگرفته می شود، بهتر است دارای کمترین حجم و وزن بوده و قابلیت تجزیه در محیط زیست را داشته باشند .
۱۴- اکیپ های بیماریابی در منطقه فعال بوده ، در صورت مشاهده بیماری ظرافت و دقت لازم را درخصوص علت ، عامل ، شدت بیماری و میزان شیوع ، تراکم افراد ، دقت در عوامل محیطی- بهداشتی محل ، ارتباط افراد مبتلا با سایرین و… بکار بگیرند .
۱۵- در توزیع امکانات یا سرویس های بهداشتی، اولویت را برای تجمع های پرجمعیت در نظر گرفته ، عدالت را رعایت نمایند .
۱۶- پیگیری و نظارت مستمر بر رعایت شرایط ایمنی از نظر حفاظت از آلودگی منابع آبی موقت (تانکرهای آب ) ، توالت ها ،حمام ها ، محل سکونت و کمپ ها صورت گیرد.
۱۷- استفاده از تجزیه وتحلیل آماری و کشف ارتباط بروز بیماری با عوامل محیطی و بهداشتی کمک شایانی در کنترل بیماری ها خواهد داشت .
۱۸- از ابزارهای کمک آموزشی مختلف برای ارائه آموزش مستمر افراد (رابطین بهداشتی و افراد عادی) استفاده شود.
۱۹- مسئله شکستگی لوله و قطعی آب لوله کشی که باعث سیفوناژ معکوس شده ، آلودگی محیط را به شبکه مکش می کند، خیلی مهم می باشد و باید سریعاً نسبت به رفع آن اقدام گردد چرا که مردم آگاهانه یا نا آگاهانه جهت استفاده به آنها مراجعه می کنند .
۲۰- اکیپ های بهداشتی باید نسبت به کنترل مواد غذایی اصناف و فروشندگان و حتی مراکزپخش مواد غذایی بین مصیبت دیدگان، دقت کافی بخرج داده و لازم است به دلیل حساس بودن منطقه، اقدام های جدی انجام شود(نمونه برداری ، توقیف ، تعطیلی محل کسب و…). در این زمینه آموزش های لازم به مردم نیز ضروری است.
۲۱- کلیه تانکرهای سیاری که کار آبرسانی را انجام می دهند، – از قبیل تانکرهای آتش نشانی ، شهرداری ( فضای سبز) و شرب – باید در محل آبگیری کلرزنی شده و خودروهای یاد شده کددار و مشخصات آن در دفتر ثبت گردد.
۲۲- با افراد مصیبت دیده ای که جهت تأمین هر نوع نیاز مراجعه می کنند با ملایمت برخورد شود.
۲۳- منطقه تحت پوشش سریعاً شناسایی شده و نقشه موقعیت منابع آبی، تجمع افراد، مؤسسات و مراکز اداری وکمپ ها در اختیار قرار گیرد .
۲۴- شناسایی مناطق خطرزا (محل تلنبار زباله ، اجساد ، لاشه های حیوانات ، مواد غذایی فاسد در مقادیر قابل ملاحظه، تجمع حیوانات اهلی و وحشی ، گنداب ها ، سرویس های بهداشتی ، کشتارگاه ها ،مراکز تولید یا بسته بندی( غذا، یخ، بستنی و …)، محل شکستگی یا قطعی آب لوله کشی ، مناطق فاقد آب و …. لازم بوده و باید تحت کنترل باشند .
۲۵- آمار تانکرهای آب ،سرویس های بهداشتی ،ساختمان ها یا چادرهای اسکان افراد با کدشناسایی و محل جایگیری ، تعداد افراد وکلاً موجودی ها و نیازها در دسترس باشد .
۲۶- جلسات با توجه به اهمیت کاری و بارعایت تناوب زمانی مناسب برای اولیای امور ،متخصصین هر رشته و…برگذار شود و لازم است یک سری اطلاعات تلفنی وسریع ، جهت پیگیری گزارش شود .
۲۷- تجهیز کمی و کیفی آزمایشگاه های آب ، مواد غذایی و پاتو بیولوژیک با حضورافراد مجرب از الزامات کنترل بیماری ها می باشد.
۲۸- در خصوص نحوه نگهداری اغذیه ،پخت یک وعده ای غذا ،نحوه گرم کردن کامل غذا جهت مصرف در وعده های بعدی ، ضدعفونی سبزیجات و میوه ها، مصرف آبلیمو ،نارنج ،لیمو و..(اسیدی نگه داشتن معده باعث توقف و مرگ میکروب های بیماری زا در معده می شود ) ،محدود کردن مصرف بعضی غذاها یا میوه جات مثل توت ، بستنی ،الویه و… به مردم آسیب دیده آموزش های لازم ارائه گردد.
۲۹- استانداردهای مصرف آب در شرایط بحران برای هر واحد با توجه به فصول مختلف ( بیمارستان ،حمام ، توالت ، آشپز خانه،…) در اختیار مراکز و مسئولین توزیع قرار داده شده ، طبق آن عمل گردد .
۳۰- بازدید کارشناسان بهداشتی از سایت های اسکان موقت ضروری بوده ، شایسته است در خصوص دفع پساب، جمع آوری زباله وکنترل سایر عوامل محیطی، سازمان های متولی احداث مقرهای یاد شده، نظر کارشناسان امر را جویا شوند. لازم به توضیح است که برای سیستم تصفیه فاضلاب اسکان های موقت ترجیحاً سپتیک تانک مطلوب می باشد ولی با توجه به شرایط محل ، درصورت حفر چاهک های جاذب فاضلاب رعایت این نکته در طراحی و ظرفیت چاه های جاذب و ترانشه ها رعایت گردد همچنین بهتر است چاه های جاذب به صورت کوپل به فاصله ۱۵ متری از یکدیگر حفر شوند که در عمق یک متری از سطح زمین توسط یک لوله (حداقل به قطر ۱۰اینچ) به هم متصل باشند. (حصار کشی ترانشه ها و محل چاه ها از نظر امنیتی مهم است.)
با توجه به موارد بالا مطلوب است به آموزش مردم و افراد متخصص و کاری در زمان غیر بحران و آرام همت گمارد تا بتوان از این پشتوانه های قوی درهنگام بروزبحران به نحو مطلوب استفاده کرد همچنین در ایمن سازی محیط سرمایه گذاری بعمل آید . در شرایط بحران، نادیده گرفتن کوچک ترین موضوع بهداشتی و عدم توجه به آن می تواند باعث بروز اپیدمی در منطقه گردد. موضوع تأمین آب شرب در شرایط بحران به دلیل نیاز اصلی مردم و مصرف فراوان آن و همچنین به خاطر بیماری هایی که می تواند توسط آب منتقل شود بسیار مهم و در صورت ناسالم بودن شبکه آبرسانی بسیار پرهزینه و سخت خواهد بود ، لذا باید راه اندازی مجدد شبکه آبرسانی را در اولویت قرار داد ؛ منتهی این کار باید تحت شرایط خاصی انجام شود که در زیر به مواردی اشاره میشود :
۱- باید بر قطع آب شبکه و شکستگی های موجود در آن فائق آمد و یا در حدی تعدیل شود که مشکل ساز نباشد، چه بسا به علت سیفوناژ آلودگی های محیطی وارد شبکه شده و مخاطره آمیزباشد.
۲- باید نمونه برداری های میکروبی آب همه روزه به تعـداد کافی و بیشتر ازتعداد نمونه تعریف شده در شرایط عادی باشد(باید استانداردی برای این شرایط تعریف شود ) نمونه برداری از نقاط مهم شبکه و به مدت حداقل دو هفته الزامی است.
۳- نوسانات کلرزنی باید تحت کنترل باشد، کلرزنی زیاده از حد علاوه بر خطر سلامتی، ما را در دسترسی به جواب آزمایش های نمونه برداری آب دچار اشتباه می کند.
۴- لوله های آبرسانی شبکه قدیمی و لوله های موقتی که جهت آبرسانی بکار رفته است بایستی از محل گنداب ها و جوی آب و مسیرهایی که احتمال شکستگی و آلودگی وجود دارد به دور باشد .
۵- به علت تخریب گسترده منطقه و انجام عملیات آواربرداری، میزان عبور و مرور خودروهای سنگین افزایش یافته در نتیجه باعث شکستگی لوله های منازل و انشعابات فرعی می گردد که این مسئله خود یکی از مشکلات آلودگی شبکه آبرسانی می باشد؛ لذا هماهنگی های لازم هنگام انجام عملیات آوار برداری و رفع شکستگی یکی از راه های سالم سازی شبکه آبرسانی می باشد.
۶- منابع موقت آب (تانکرهای آب) از نظر کمیت و کیفیت آب در حد مطلوب باشد .
۷- می توان مسیر های خاصی از شبکه را در نظر گرفت و با کلرسنجی منظم و تقریباً بیش از ۷۵ % انشعابات میزان مصرف کلر را برآورد نمود تا به وجود آلودگی ها در آن مسیر و حتی کل شبکه تا حدودی واقف شد .
۸- کیفیت آب بندی تانکرهای آب از نظر ورود آلودگی باید مهم شمرده شود تا از آلودگی های ثانویه از طریق افراد ،باد ، بارش و…درامان باشد. (نوع دریچه آبگیری تانکرهای آب درجلوگیری از آلودگی های ثانویه خیـلی مهم بوده ، نوع کوپلی دریچه مطلوب می باشد.
امید است در صورت بروز چنین حوادثی بتوان از تلفات بعدی آن جلوگیری نموده ، امداد رسانی مطلوبی در شان و منزلت مردم شریف ایران ارائه داد.
مأخذ مطالب :
shabestarphc.tbzmed.ac.ir