انرژی بسان خون و نیروی حیات بخش پیکر اقتصاد و جامعه بشری است. خانه‌ها و مدرسه‌هایمان را گرم و یا خنک می‌کند، بیمارستان ها را روشنی می‌بخشد و صنایع را با نیروی خویش به پیش می‌راند. انرژی به صورت های گوناگون خود جوانب مختلف حیات و زندگی را برای ما و دیگر موجودات زنده این سیاره به ارمغان می‌آورد و این در حالی است که روشن کردن یک کلید برق تنها چیزی است که شاید آگاهانه و البته به ندرت در مورد آن بیندیشیم. امروزه در جهان در حال توسعه بیش از دو میلیارد انسان هنوز به سرویس ها و خدمات مدرن پیشرفته تأمین انرژی دسترسی ندارند و این در حالی است که تأمین خدمات انرژی پاک و اساسی برای دستیابی به توسعه پایدار و کاهش فقر و نیز برای تضمین سلامت جامعه بسیار ضروری است.
علاوه بر این دنیای امروز با چالش بزرگ دیگری نیز دست به گریبان است و این چالش جدی دورنمایی از اقلیم و اوضاع آب و هوای این سیاره است که در صورت تداوم روند کنونی مصرف سوخت های فسیلی به مرز بحرانی خود وارد خواهد شد. مصرف انرژی های فسیلی و آزاد سازی انرژی های نهفته در این قبیل سوخت ها علاوه بر فواید قابل توجه ، میراث و ارمغان شومی نیز به همراه دارد و این ارمغان ناخواسته چیزی نیست جز گازهای به اصطلاح «گلخانه‌ای» که بسان یک تله حرارتی عمل می‌کنند. گازهایی نظیر دی اکسید کربن و متان همچون شیشه یک گلخانه اطراف سیاره زمین را احاطه کرده‌اند و بخش اعظم انرژی گرمایی خورشید را درون خود به دام می‌اندازند و به عبارتی یک گلخانه عظیم الجثه در فضا ایجاد می‌کنند.
منشأ انرژیهای فسیلی
فسیل ها از بقایای گیاهان و جانورانی که در زیر دریاها در زمان های قدیم مدفون شده اند، بوجود می‌آیند. بنابراین منشأ تولید سوخت ها و انرژی های فسیلی همان بقایای پوسیده موجودات زنده است. که این سوخت ها بطور طبیعی ، به صورت مواد جامد ، مایع و گاز یا مخلوطی از آن ها در معادن استخراج می‌شوند. منابع معروف جهت تولید انرژی های فسیلی عبارتند از:
نفت
نفت به شکل مایع سیاه رنگ و غلیظ در زیر زمین وجود دارد که با حفر چاه های عمیق آن را استخراج و ذخیره می‌کنند. چون استخراج ، ذخیره و پالایش آن نسبت به سایر سوخت ها آسان است، بیشتر مورد توجه کشورها واقع شده است.
این مایع پر ارزش یکی از مهم ترین سوخت های فسیلی است و کاربردهای وسیعی را در صنعت ، حمل و نقل ، کشاورزی و غیره جهت تولید انرژی دارد. نفت می‌تواند جایگزین همه انواع دیگر منابع انرژی فسیلی گردد.
میزان ذخایر نفتی شناخته شده دنیا:
نفت: ۸۸ میلیارد تن
گاز: ۵۹ میلیارد تن معادل نفت
سنگ رستی آغشته به نفت: ۲۳۰میلیارد تن معادل نفت
ماسه سنگ های آغشته به نفت: ۱۳۰میلیارد تن معادل نفت
زغال سنگ
زغال سنگ یکی دیگر از منابع تولید انرژی های فسیلی می باشد.این ماده با این که سرشار از انرژی است، اما به دلیل استخراج سختش به اندازه نفت مورد توجه قرار نگرفته است. با این حال بخاطر میزان انرژی بالایی که دارد با صرف هزینه‌های زیاد و کارهای طاقت فرسا مورد بهره برداری قرار گرفته است.
این چشمه انرژی روز به روز با رشد علم و انقلاب تکنولوژیک و مدرن شدن تکنیک های استخراج و آنالیز منبع تولید انرژی مهمی می‌باشد. زغال سنگ اغلب موارد در معادن زیر زمینی یافت می‌شود. زغال سنگ از نقطه نظر تولید نور و حرارت زیادتر ، بیشتر مورد توجه است.
زغال سنگ در کوره‌های حرارتی ، کشتی های باری ، لوکوموتیو قطارها ، کارخانجات ، فولاد سازی و غیره مورد استفاده قرار می‌گیرد.
روغن های نفتی
در پالایشگاه ها به هنگام آنالیز فراورده‌های نفتی از نفت خام برخی مواد روغنی از جمله روغن نفت که یک نوعش در آهنگری و برشکاری فلزات و از نوع دیگرش در موتور اتومبیل و برای تهیه انرژی در موتورهای دیزل بکار برده می‌شود.
از پارافین در تولید شمع و که انرژی سوختن آن بصورت انرژی نورانی ظاهر می‌شود، استفاده می‌شود.
گاز طبیعی
یکی از سوخت هایی که محیط را آلوده نمی‌کند و نحوه استفاده و بکارگیری آن راحت است، گاز طبیعی می‌باشد. برای مصارف عمومی و خانگی بیشتر از آن استفاده می‌شود.
گازهای طبیعی به همراه استخراج نفت در چاه های نفت حضور دارند، که در استخراج نفت با تکنیک های ویژه‌ای آن را بدست می‌آورند. مخلوطی از گازهای متان ، اتان و پروپان گاز طبیعی را تشکیل می‌دهند.
تأثیر مثبت انرژی های جانشین بر محیط زیست
افزایش انرژی گرمایی خورشید درون جو زمین با افزایش دمای اتمسفر سیاره تبعات ثانویه‌ای را به دنبال دارد. تغییر و به هم خوردن نظم سیستم های اقلیمی و آب و هوایی یکی از این موارد است که خود می‌تواند فجایع بی شمار دیگری نظیر سیلاب های مهیب و خشک سالی های ویرانگر را به همراه آورد. فاجعه دیگری که در پی افزایش دمای اتمسفر کره زمین رخ می‌دهد پسروی یخ های قطبی و ذوب شدن یخچال های دائمی موجود در هر دو قطب زمین است که می‌تواند بسیاری از خشکی های کم ارتفاع و جزایر را در آینده‌ای نه چندان دور با مشکلات جدی و عدیده‌ای مواجه کند. این روند در درجه نخست به سبب مصرف فزاینده افسارگسیخته سوخت های فسیلی توسط جهان صنعتی رخ ننموده است و علاوه بر آن انتشار گازهای گلخانه‌ای در کشورهای در حال توسعه نیز به سرعت سیر صعودی و نگران کننده‌ای را پشت سر می‌گذارد.
از این دو مقوله انرژی در رویارویی جهان با این چالش بزرگ در آستانه هزاره سوم و آغاز قرن بیست و یکم نقشی اساسی و محوری بر عهده دارد و اکنون به راحتی می‌توان توسط انرژی های جانشین این چالش مهم را برطرف کرد و یا حداقل به طرز چشمگیری کاهش داد. امروزه سوخت های فسیلی شامل نفت، گاز طبیعی و زغال سنگ منابع اصلی انرژی بشر به شمار می‌آیند. بطوری که ۹۰درصد انرژی مصرفی مردم کره زمین از طریق این منابع تأمین می‌شود. بطور کلی تمام منابع انرژی به جز منابع فسیلی را «انرژی های جانشین» می‌نامند که به دو گروه انرژیهای تجدید پذیر و تجدید ناپذیر تقسیم می‌شوند.
سوختهای هسته‌ای و انرژی زمین گرمایی ، انرژی های جانشین تجدید ناپذیر هستند و انرژی خورشیدی ، نیروی آب ، نیروی باد و انرژی حاصل از زیست توده یا بیوماس منابع انرژی تجدید شونده به شمار می‌روند. منابع انرژی جانشین تجدید شونده و تجدید ناشونده در حال حاضر سهم کوچک اما رشد یابنده‌ای از مصرف کل انرژی مورد نیاز بشر را تشکیل می‌دهند. از مهم ترین منابع انرژی جانشین می‌توان به نیروی آب و انرژی هسته‌ای اشاره کرد که تقریباً ۱۲ درصد از مصرف انرژی جهان را تأمین می‌کنند. انرژی های جانشین و منابع گوناگون آن از نظر محیط زیستی بسیار حائز اهمیت هستند، زیرا منابع انرژی فسیلی سرانجام به پایان می‌رسند و بشر جز روی آوردن به دیگر منابع چاره‌ای ندارد. از این رو رفتن به سمت انرژی های نو و منابع جدید ضرورت می‌یابد.
منبع:
