«دانستنی آنلاین»- احسان انصاری: وزیران خارجه شورای همکاری خلیج فارس و روسیه در پی نشستی در مسکو طی بیانیه‌ای خواستار حل مسالمت‌آمیز مناقشه جزایر سه‌گانه شدند.بیانیه ای که با تأیید روسیه همراه شده و واکنش های زیادی به همراه داشته است.
در این بیانیه ضمن حمایت کامل از نزدیکی و برقراری روابط میان جمهوری اسلامی ایران و پادشاهی عربستان سعودی، همچنین آمده است: «وزیران بر حمایت خود از همه تلاش‌های صلح‌آمیز از جمله ابتکار امارات متحده عربی و تلاش‌های آن برای دستیابی به راه‌حلی مسالمت‌آمیز برای موضوع جزایر سه‌گانه تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی از طریق مذاکرات دوجانبه یا دیوان بین‌المللی دادگستری بر اساس مقررات حقوق بین‌الملل و منشور سازمان ملل متحد برای حل و فصل این مسئله مطابق با مشروعیت بین‌المللی نیز تاکید کردند.»
به نظر می‌آید برخلاف تصورات مقامات جمهوری اسلامی، مناسبات کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس با روسیه و چین به عنوان دو متحد استراتژیک ایران که دولت رئیسی مانور تبلغیاتی زیادی روی این موضوع داشته از استحکام بیشتری برخوردار است. سال گذشته نیز موضوع حل مسالمت‌آمیز مسئله مالکیت جزایر سه‌گانه در خلیج فارس در بیانیه مشترک عربستان سعودی و رئیس‌‌جمهوری چین مطرح شده بود.
روسیه از همکاری به کشورهای عربی به دنبال چیست؟
روسیه در سال‌های اخیر تلاش کرده نفوذ و حضورش در خلیج‌فارس را افزایش دهد. به همین دلیل حدود سه سال پیش طرح صلحی را برای خلیج فارس ارائه داد که هیچ کشوری از آن استقبال نکرد. دلیل این موضوع نیز این است که روسیه وزن و جایگاه تأثیرگذاری در حوزه خلیج‌فارس نداشت که بخواهد این طرح صلح مورد توجه قرار بگیرد. نه ایران از این طرح صلح استقبال کرد و نه طرف‌های شورای همکاری خلیج‌فارس توجه چندانی کردند. اما بعد از اینکه روسیه توسط کشورهای غربی تحریم شد، کشورهای امارات و عربستان‌سعودی یک نوع همکاری نزدیک را با روسیه برقرار کردند.
عربستان برای توازن‌‌بخشی روابطش با آمریکا و گرفتن امتیازهای بیشتر از طرف آمریکایی‌ها سعی کرده با روسیه در بازار نفت همکاری کند. به‌رغم اینکه بایدن شخصاً از عربستان سعودی خواست که تولید نفت را با هدف کاهش قیمت نفت و کاهش نیاز به نفت روسیه افزایش بدهد ولی عربستان سعودی چنین کاری نکرد و بلکه از طریق اوپک‌پلاس با روسیه هماهنگ بود. این همراهی اهمیت فوق‌العاده‌ای برای روسیه داشت و توانست در بازار انرژی تولید را کاهش داده و قیمت‌ها را حفظ و افزایش دهد.
از سوی دیگر هم اماراتی‌ها فضای خیلی خوبی برای جذب سرمایه روسی فراهم کردند و الان امارات مرکزی برای دور زدن تحریم‌ها شده است. واقعیت این است که روسیه تصور می کند ایران در موضع ضعف قرار دارد و طرف مقابل هم این ضعف را احساس می کند و چنین موضعی را اتخاذ می کند. این بیانیه در مسکو صادر شده است و به نظر می رسد، هدفش دلجویی از امارات بوده است. از زمانی که تحریم های سخت غرب علیه روسیه اعمال شده است، امارات کمک شایان توجهی به روسیه برای دور زدن تحریم ها و حتی جمع آوری سرمایه های خارج شده از روسیه در پی جنگ اوکراین کرده است. بنابراین، به نظر می رسد که این موضع گیری اخیر روسیه، نوعی خوش خدمتی به اماراتی ها بوده است.
ساختار قدرت در روسیه و ایران
در روسیه یک دولت یک دست و یک جریان واحد در مقابل ایران وجود ندارد و بلکه سه جریان وجود دارد. یک جریان غربگرا است، دیگری جریانی که به لابی اسرائیل نزدیک است و سوم جریان ملی گرای نزدیک به پوتین که سیاست های کرملین را طراحی می کند. در وزارت خارجه روسیه و خصوصاً در شخص آقای لاوروف گرایش های ضد ایرانی وجود دارد و این نشانه چندگانگی در دستگاه سیاست خارجی دولت روسیه است. بنابراین، احتمال هم وجود دارد که این موضع گیری ناشیانه ریشه در نوعی اختلافات در داخل وزارت خارجه روسیه داشته باشد.شخص آقای لاوروف هم در جریان تصویب برجام و هم پس از برجام موضع گیری های ضد ایرانی زیادی داشته است و به هیچ وجه روی خوشی به توسعه روابط و مناسبات با ایران نشان نداده است. البته فشارهای لابی اسرائیل در داخل دولت روسیه هم می تواند در اتخاذ چنین مواضعی نقش داشته باشد. روسیه با این نوع موضع گیری نشان می دهد که در تشخیص منافع خودش هم به نوعی دچار تردید شده است.
مناقشه آمریکا و روسیه بر سر خاورمیانه
شکاف بین روسیه و غرب در آینده به‌صورت قطعی افزایش پیدا خواهد کرد. پوتین در حمله به اوکراین دچار یک اشتباه استراتژیک شد.برنامه آمریکا این بود که روسیه را در اوکراین به دام بیاندازند و پوتین نیز با دستور حمله نظامی به اوکراین در این دام افتاد.در چنین شرایطی که روسیه به اوکراین حمله کرده آمریکا تلاش می‌کند مقاومت مردمی در اوکراین را قوی کند و با کمک‌هایی که به این مقاومت می‌کند روسیه را در یک جنگ طولانی‌مدت گرفتار کند. در چنین شرایطی روسیه با یک جنگ طولانی مدت مواجه خواهد بود و شرایط مانند دورانی می‌شود که شوروی سابق به افغانستان حمله کرد.
خاورمیانه همواره یکی از مناطقی بوده که همواره محل مناقشه شرق و غرب بوده و در شرایط کنونی نیز این وضعیت وجود دارد.با اقدامی که روسیه در سوریه انجام داد به نظر می‌رسد هدف روسیه این است که کشورهایی که درگذشته جز متحدان اتحاد جماهیر شوروی بودند را دوباره تحت نفوذ خود قرار بدهد.ازجمله این کشورها سوریه،یمن،لیبی و عراق است که درگذشته جز متحدان شوروی بودند.روسیه موفق شده سوریه را از چنگ آمریکا خارج کند. هرچند آمریکا حاضر نیست سوریه را ترک کند و در شرایط کنونی نیز بخش‌هایی از نیروهای خود را در سوریه مستقر کرده و به‌صورت کامل سوریه را به روسیه واگذار نکرده است.
بااین‌وجود آمریکا به‌راحتی منطقه خاورمیانه را به روسیه واگذار نخواهد کرد.در شرایط کنونی آمریکا هدف اصلی خود را شرق آسیا قرار داده و نیروهای نظامی خود را به این سمت حرکت داده است. این در حالی است که خاورمیانه را ترک نکرده و نیروهای نیابتی خود را در این منطقه باقی گذاشته است.
آمریکا در پروژه ابراهیم تلاش کرد بین کشورهای عربی و اسرائیل به‌عنوان متحدان خود یک اتحاد استراتژی ایجاد کند.این اتحاد به‌صورت نیابتی بدون حضور آمریکا در منطقه اهداف آمریکا را دنبال خواهد کرد.آمریکا مجبور خواهد بود در اغلب مناطق جهان یارگیری کند که خاورمیانه یکی از این مناطق خواهد بود.شرایط به شکلی است که هم روس‌ها و آمریکایی‌ها تلاش می‌کنند برخی کشورهای خاورمیانه را به‌سوی خود بکشانند و نفوذ بیشتری در این منطقه داشته باشند.
