#منابع_آب #دانستنی #بیشتر_بدانیم
بسیاری از جوامع یا افراد ، قدر نعمت‌های موجود را نمی‌دانند و این قدرنشناسی را با بهره برداری نادرست از این نعمت‌ها نشان می‌دهند. یکی از این نعمت‌های بزرگ خداوند ، آب است. چون منابع آب محدود است، باید در استفاده از آن ها دقت کافی به عمل آید. در بخش کشاورزی ، عوامل زیادی سبب هدر رفتن مقدار زیادی از آب میشود که بر فراز آن ها عبارتند از:
آبیاری مزارع در زمان نامناسب
آبیاری به هنگام ظهر که گرمای هوا سبب افزایش تبخیر میشود، مقدار زیادی از آب را هدر می‌دهد.
غرقابی کردن زمین کشاورزی
آب زیاد دادن به زمین ، سبب میشود که خاک تا عمق زیادی از آب پر شده ، فضاهای خالی آن پر شود.
آلودگی آب ها
بوسیله سموم دافع آفات گیاهی و یا ریختن کودهای شیمیایی ، آب ها آلوده می‌شوند.
تأمین آب آشامیدنی شهر و روستا
مردم به آب سالم برای آشامیدن و پرداختن به امور بهداشتی نیاز دارند. تأمین آب با صرف هزینه و سرمایه گذاری زیاد انجام میشود. در تأمین آب سالم و مناسب ، به مراحل زیرین پرداخته میشود:
- کشف منابعی که برای آشامیدن و سایر مصارف مردم مناسب باشد.
- جمع آوری آب های سطحی یا بهره برداری از آب های زیرزمینی
- تصفیه آب برای از بین بردن آلودگی های احتمالی
- انتقال آب از محل تصفیه به محل‌های مصرف (شهر و روستا)
- مراقبت از تأسیسات ، کانال ها و لوله‌های انتقال آب
همه موارد اخیر به تخصص ، هزینه و زمان نیازمند است. بنابراین ، در مناطق شهری و روستایی آب های آشامیدنی لوله کشی شده یا تصفیه شده با صرف مخارج زیادی فراهم میشود و باید در استفاده از آن ها دقت کافی به عمل آید. زندگی شهرنشینی و تراکم جمعیت در شهرها و توجه به امور بهداشتی آن ها ، سبب شده است که نیاز بیشتری به آب آشامیدنی سالم احساس شود. تأمین آب مناطق شهری و روستایی گاهی سبب کاهش مورد نیاز کشاورزی و باغداری میشود.
بهره برداری از منابع آب در صنایع
در اوایل قرن بیستم ، از کل مصارف آب در جهان ، حدود 6% در بخش صنایع مصرف می‌شد. هم اکنون این رقم 4.5 برابر شده است. در ایران فقط 5% از کل مصرف آب مربوط به صنایع می‌باشد. آبی که به صنایع می‌رسد، معمولا خیلی زود کیفیت خود را از دست می‌دهد یا گرمای آن زیاد میشود و یا آلودگی شیمیایی و میکروبی پیدا می‌کند. گرمای آب مورد نیاز صنایع را می‌توان با برجک‌های خنک کننده گرفت و آب را دوباره یا چندباره مورد استفاده قرار داد. اما رفع آلودگی شیمیایی یا میکروبی به تخصص و هزینه زیادی نیاز دارد. البته آب های آلوده صنعتی به مدت زیادی در طبیعت باقی می‌مانند.
بحران آب
روند افزایش جمعیت و گسترش منابع و نیاز به آب برای تأمین غذای بشری سبب شده است که آب به عنوان یک عامل حیاتی و بوجود آورنده بحران تلقی شود. کافی است برای پی بردن به ارزش آب و نقش آن در ایجاد تنش های سیاسی به جدال های سران کشورها بر سر تقسیم آب ها و مرزهای آبی توجه شود. برای حل این بحران استفاده از آب رودخانه‌ها تا یک سقف معینی مجاز است. آب های مرزی حتی جنگ هایی را بین کشورها به وجود آورده و اختلافات اساسی ایجاد کرده است که با مصرف مناسب و برنامه‌ریزی دقیق در مصرف میشود از این بحران ها خلاصی یافت.
مصرف بهینه آب
- بر اساس بررسی‌های به عمل آمده میانگین آب مصرفی سرانه جهان (صنعتی ، کشاورزی و آشامیدنی) در حدود 580 مترمکعب برای هر نفر در سال است. متأسفانه این رقم در ایران با کمبود منابع آب ، 1300 متر مکعب در سال است. این امر بیانگر اتلاف منابع آب و اسراف بیش از حد منابع حیاتی است.
- مقدار مصرف سرانه آب لوله کشی آشامیدنی در شهرهای ایران در حدود 142 متر مکعب در سال است که از مصرف سرانه برخی کشورهای اروپایی پُرآب ، مانند اتریش (108 مترمکعب درسال) و بلژیک (105 مترمکعب در سال) بیشتر است. یکی از دلایلش این است که در ایران از آب آشامیدنی تصفیه شده برای شستشوی اتومبیل ، حیاط ، آبیاری باغچه‌ها ، استحمام ، لباس شویی و ظرف شویی استفاده میشود، در حالی که در اکثر کشورها آب آشامیدنی از آبی که به سایر مصارف می‌رسد ، جداست.
- برای بهره برداری درست از آب های آشامیدنی بهداشتی ، شاید بهترین راه جدا کردن آب آشامیدنی از آب های مصرفی دیگر است.
- در کشاورزی باید روش های آبیاری متناسب با محیط باشد و یا از روش های جدید آبیاری استفاده شود که اتلاف آن ها کم است. مثلا آبیاری بارانی یکی از راه های بهره برداری از آب ها در کشاورزی است.
- تهیه آب های آشامیدنی بهداشتی شهر و روستا به علت این که تصفیه می‌شوند، بسیار پرهزینه‌تر از آب های کشاورزی و صنعتی است. بنابراین ، باید در مصرف این آب ها دقت کافی به عمل آید.
آلودگی آب ها
مسائل بهره برداری از منابع آب جهان فقط به مصرف نادرست بر نمی‌گردد. گاهی انسان با کارهای نادرستش ماهیت آب را تغییر می‌دهد که به آن آلودگی آب گویند. آلودگی آب ، تغییرات فیزیکی ، شیمیایی و زیستی (میکروبی) را شامل میشود که عمده‌ترین این آلودگی‌ها را در زیر لیست می‌کنیم.
- وارد کردن زباله های صنعتی یا خانگی در آب
- ریختن فاضلاب صنعتی ، خانگی و بیمارستانی در آب
- آلودگی حرارتی آب که از طریق عملیات صنعتی در آب رودخانه‌ها ایجاد میشود. مثلا نیروگاه‌های تولید برق ، تولید فلزات و برخی کالاهای دیگر سبب آلودگی حرارتی آب می‌شوند. گرم شدن آب ، ارگانیسم موجودات زنده جهان را به هم می‌زند، زیرا برخی از گیاهان ، ماهی‌ها و موجودات زنده آبزی در آب رودخانه‌ها و دریاچه‌ها تا دمای خاصی می‌توانند تحمل کنند و دمای بیشتر یا کمتر از آن ها حیات آن ها را به خطر می‌اندازد. بنابراین ، آلودگی حرارتی نیز در نوع خود مهم است.
- وارد کردن سموم دافع آفات گیاهی و کودهای شیمیایی آب را آلوده می‌کند. ورود مواد شیمیایی و عناصر نامطلوب در آب ، سبب آلودگی شیمیایی آن می‌شوند و چون آب در طبیعت در گردش است، آلودگی آب سریعاً گسترش می‌یابد. جیوه ، سرب و مواد شیمیایی سمی ، از خطرناکترین آلوده کننده‌های آب هستند و برخی از این مواد ، سال ها در محیط باقی می‌مانند و حیات جانداران و گیاهان را به خطر می اندازند.
منبع: دانشنامه رشد
