«دانستنی آنلاین»-احسان انصاری:در حالی که یک دور مذاکره بین ایران و کشورهای اروپایی در ژنو برگزار شد و قرار براین بود که روند مذاکرات ادامه پیدا کند اما به نظر می رسد عزم کشورهای اروپایی برای فعال کردن مکانیسم ماشه علیه ایران جزم شده است.
نمایندگان تروئیکای اروپایی در سازمان ملل به شورای امنیت اعلام کردهاند که در صورت لزوم آماده استفاده از مکانیسم ماشه و بازگرداندن تحریمها علیه ایران هستند.این در حالی است که این کشورها توانایی انجام چنین اقداماتی را در ۱۸ اکتبر سال آینده، زمانی که قطعنامه ۲۲۳۱ سازمان ملل منقضی میشود، از دست خواهند داد. این قطعنامه توافق ایران با انگلیس، آلمان، فرانسه، ایالات متحده، روسیه و چین را که موجب آن تحریمها علیه ایران در ازای محدودیتهایی بر برنامه هستهای این کشور لغو شد تایید میکند.
در واقع کشورهای اروپایی مدعیاند که افزایش ظرفیت غنیسازی اورانیوم در ایران هیچ توجیه غیر نظامی ندارد و تلاش میکنند با تهدید به فعال کردن مکانیسم ماشه تهران را تحت فشار قرار دهند.
این در حالی است که محمد اسلامی رییس سازمان انرژی اتمی روز شنبه۲۴ آذر ماه گفت که همکاریهای ایران و آژانس بر اساس بیانیه مشترک اسفند ۱۴۰۱ در چارچوب یک مدالیتی برای رفع ابهامات باقی مانده ادامه دارد و مانعی بر سر این همکاریها نیست.
وی افزود: ما طبق چارچوب و ضوابط آژانس عمل میکنیم و طبیعی است که وقتی سه واحد فعالیت پنج واحد ارتقا مییابد به همان نسبت هم نظارت افزایش مییابد و امر بدیهی نیست. متاسفانه برخی جریانها به ویژه جریان صهیونیستی دنبال ایجاد رعب و وحشت علیه برنامه هستهای ایران است.
جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی کاخ سفید نیز روز شنبه در اظهاراتی به تکرار ادعاهای بیاساس غرب و ایالات متحده علیه ماهیت برنامه هستهای ایران پرداخت وگفت: ایران نباید به تواناییهای هستهای دست یابد و همه گزینهها برای اطمینان از این موضوع روی میز قرار داد.
درچنین شرایطی سوالی که مطرح می شود این است که در صورتی که مکانیسم ماشه علیه ایران فعال شود چه اتفاقی رخ خواهد داد؟
مکانیسم ماشه در راستای حلاختلاف پیش بینی شده در برجام فرآیندی است که اگر یکی از طرفهای برجام به این جمعبندی برسد که طرف دیگر به تعهدات ذکر شده در این توافق پایبند نیست میتواند به کمیسیون مشترک شکایت کند. سازوکار ماشه یا سازوکار رسیدگی به اختلاف در برجام با اصرار آمریکاییها در این توافقنامه گنجانده شده تا به ادعای آنها اگر ایران از برجام سرپیچی کرد، تحریمهایی بینالمللی که با برجام، برچیدهشده، دوباره بتوان بازگرداند یا بازگشت خودکار سریع اسنپ پک اتفاق می افتد.
سازوکار ماشه که در بندهای ۳۶ و ۳۷ برجام پیشبینیشده، هنگامی فعال میشود که یکی از طرفهای برجام، اعتراض کند که طرف مقابل، به برجام متعهد نمانده است و باید این شکایت در کمیسیونی که در چارچوب برجام و با هدف نظارت بر اجرای آن تاسیس شده است بررسی شود. اگر در بازه زمانی ۳۵ روزه، موضوع شکایت آنگونه که شاکی میخواهد حل و بررسی نشود، شاکی میتواند موضوع حل نشده را به عنوان دلیلی برای توقف اجرای تعهدات برجام در نظر بگیرد. همچنین شاکی میتواند با آگاهسازی شورای امنیت سازمان ملل درباره حل نشدن موضوع شکایت، عدم اجرای چشمگیر آن را متضمن شود.
پس از آن، شورای امنیت نیز ۳۰ روز فرصت دارد تا درباره استمرار تعلیق تحریمها یا بازگرداندن آنها قطعنامه صادر کند. اگر در این مدت، شورای امنیت نتواند در این زمینه قطعنامه صادر کند، تمام تحریمهای شورای امنیت سازمان ملل که قبل از برجام برقرار شده بودند، به طور اتوماتیک بازمیگردند.
به این ساز و کار، مکانیسم ماشه یا بازگشت سریع تحریمها هم میگویند. نکته مهم این ساز و کار، این است که بازگشت تحریمها، قابل وتو نیست بلکه «عدم بازگشت تحریمها» قابلیت وتو دارد. یعنی رای گیری برای «بازگشت تحریم ها» انجام نمیشود بلکه برای «ادامه تعلیق تحریم ها» انجام میشود که حتی اگر شورا به آن رای ندهد، یک عضو دارای حق وتو میتواند رای را وتو کرده و عملا تحریمها بازگردند.در واقع با به کار افتادن سازوکار حل اختلاف، یا مکانیسم ماشه، میتواند تحریمهای بینالمللی علیه ایران را بازگرداند و همه قطعنامههای تحریمی شورای امنیت بار دیگر برای همه کشورهای عضو سازمان لازمالاجرا شود.
با این مکانیسم تمامی قطعنامههای تحریم شورای امنیت علیه ایران که از سال ۲۰۰۶ وضع شده و با برجام معلق شده بودند، بازمیگردند. در نتیجه این قطعنامهها تمامی فعالیتهای مرتبط با صنعت هستهای ایران، شامل برنامههای تحقیق و توسعه، باید متوقف شوند. انتقال یا صادرات هرگونه اقلام مرتبط با سلاح هستهای به ایران ممنوع خواهد شد، افراد و نهادهای درگیر در برنامه موشکی و هستهای ایران در فهرست تحریم قرار خواهند گرفت و تحریم تسلیحاتی ایران از نو برقرار خواهد شد.این قطعنامهها همچنین از کشورهای جهان میخواهند کشتیهای باری از ایران یا به مقصد ایران را بازرسی کنند و محمولههای غیرقانونی را ضبط کنند.
در چنین شرایطی امیرسعید ایروانی سفیر و نماینده دائم جمهوری اسلامی ایران نزد سازمان ملل در نامهای به شورای امنیت و دبیرکل سازمان ملل درباره اتهامات تروئیکای اروپا علیه تهران اعلام کرد: هرگونه تهدید به اجرای «مکانیسم ماشه» نه تنها سازنده نیست، بلکه با واکنش قاطع ایران مواجه خواهد شد.
اداره اطلاعات ملی آمریکا در تازهترین ارزیابی خود درباره ایران، مدعی شد که تهران در حال حاضر، آماده ساختن سلاحی هستهای نیست، اما در حال انجام دادن فعالیتهایی است که «در صورتی که تصمیم به این کار بگیرد، آن را در موقعیت بهتری برای تولید یک سلاح اتمی قرار میدهد».
با وجود آنکه مقامات ایران تاکید کردهاند تولید و بهکارگیری تسلیحات اتمی جایی در برنامه دفاعی ایران ندارد و ماهیت برنامه هستهای ایران، صرفا صلحآمیز است، ادعای وجود اهداف نظامی در برنامه هستهای ایران همچنین از سوی آمریکا و شرکا و متحدان آن تکرار میشود.
از طرفی در گزارشهای متعدد آژانس بینالمللی انرژی اتمی که یکی از سختگیرانهترین فعالیتهای نظارتی و راستیآزمایی خود را در ایران انجام میدهد، ادعای غرب مبنی بر وجود اهداف نظامی در برنامه هستهای ایران اثبات نشده است.
در شرایط کنونی چهار موضوع بین ایران و اروپا وجود دارد. اول هستهای دوم امنیت که شامل اوکراین و سوریه میشود، سوم مسأله خاورمیانه که شامل اسراییل و خلیج فارس میشود و چهارم موضوع حقوق بشر و تروریسم که اروپاییها روی آن تأکید دارند. کشورهای اروپایی مدعیاند که خواهان حل این مشکلات از طریق مذاکره هستند. مذاکرات احتمالی به شکل جامع و بر سر این چهار موضوع خواهد بود. اگر راه حل سیاسی پیدا شد، یک مسأله است، اما اگر پیدا نشد، تحریمها تداوم مییابد. این در حالی است که با روی کارآمدن ترامپ و روابط او با اسراییل، عملاً از ابزارهای نظامی هم استفاده کنند.
این در حالی است که روسیه و چین تأثیری در جلوگیری از مکانیسم ماشه ندارند. اگر یکی از ۵ عضو این پرونده را به شورای امنیت ببرند بحث وتو و قطعنامه جدید پیش میآید مگر اینکه قطعنامهای برای تمدید برجام شکل بگیرد. انگلیس و فرانسه کافیست این پرونده را به شورای امنیت ببرند. روسیه و چین در مقابل رأی انگلیس و فرانسه و آمریکا شانسی ندارند.
مرده شور آمریکا و انگلیس و فرانسه.هر سه شون به درک واصل شن.