لید پس از تیتر مهم‌ترین ویترین خبر برای جذب مخاطب است.
در ساده‌ترین تعریف، بخش خلاصه‌ی خبر یا همان لید پاسخی به سوال «چه خبر؟» است. تصور کنید در ایستگاه اتوبوس یکی از دوستان قدیمی خود را می‌بینید. پس از احوال‌پرسی دوست شما خبری از دوست مشترک‌تان می‌گیرد و می‌گوید: از فلانی چه خبر؟ حالا فرض کنید فلانی در کنکور ارشد مدیریت یکی از دانشگا‌ه‌های اصفهان پذیرفته شده بود و هنگامی که برای ثبت‌نام رفت، در کمال تاسف تصادف کرد و بعد از سه ماه ماندن در کما فوت شد و حالا اگر شما بخواهید کل ماجرا را برای دوستتان تعریف کنید، اتوبوس را از دست خواهید داد. پس تصمیم می‌گیرید بگویید: «فلانی مرد». در اینجا اگر اتوبوس حرکت کرد دوستتان از سرنوشت فلانی با خبر شده است و اگر حرکت نکرد دوست شما همچنان تشنه‌ی شنیدن جزییات بیشتری از ماجرا است. این جمله‌ی کوتاه همان لید است.
به طور ساده‌تر اگر متن را پرتغال در نظر بگیرید؛ لید مانند آب پرتغال و تیتر مانند عصاره‌ی پرتغال است. نکته‌ی مهم این است که این سه جز یعنی تیتر، لید و متن باید با هم هماهنگی داشته باشند.
لید صدایی است که می‌گوید این نوشته درباره‌ی چیست؟ در لید قصد داریم بگوییم کل متن درباره‌ی چه موضوعی است؟ لید خلاصه‌ی مهم‌ترین نکته‌ی خبر است. لید حداکثر دو جمله (۳۰ الی ۴۰ کلمه یا ۳۰۰ کاراکتر) است. نگارش لید یا خلاصه‌ی خبر اهمیت زیاد دارد؛ چون خبرنگار باید در دو جمله خواننده را متقاعد به خواندن کل متن کند.
لید و عناصر خبر
در گذشته مرسوم بود که لید خبر به تمام پرسش‌های عناصر خبری (که؟ کجا؟ کی؟چه؟ چرا؛ چگونه؟) پاسخ دهد؛ ولی امروزه این روش توصیه نمی‌شود. بهتر است در زمان نگارش لید به پرسش‌های زیر پاسخ داده شود:
- کدام یک از نکات واقعه از دیگری مهم است؟
- ارزش‌های خبری واقعه کدام است؟
- تغییرات جدید رویداد چه بوده است؟
- چگونه می‌توان با حداقل واژه‌ها بهترین لید را نوشت؟
می‌توانید یکی از عناصر خبری را در لید پررنگ کنید. برای مثال اگر آن عنصر خبری «که؟» باشد؛ به آن لید، لید (که) گفته می‌شود.
انواع دیگر لید:
- سوالی: لیدی است که با یک پرسش شروع می‌شود و کنجکاوی خواننده را برای خواندن ادامه‌ی متن برمی‌انگیزد.
- نقلی: نقل قولی کوتاه که به صورت مستقیم، غیر مستقیم و یا جزئی مطرح می‌شود. (در مطلب مربوط به نگارش متن، شما را با انواع نقل قول‌ها آشنا خواهیم کرد.)
- تاریخی: این لید با یادآور کردن سابقه‌ی رویداد یا ذکر تاریخچه‌ی حادثه، علاقه‌مندی خواننده را تحریک می‌کند.
- تشریحی و تحلیلی: در این لید، نویسنده اطلاعاتی را به هم مرتبط می‌کند و براساس آن تحلیلی از واقعیت‌ها می‌نویسد.
- توصیفی: زمانی کاربرد دارد که شما سعی دارید با استفاده از وصف و تصویرسازی احساسات خواننده را تحریک کنید.
- ضرب‌المثل: شروع این لیدها با یک ضرب‌المثل مرتبط با متن است.
- فهرستی: اگر در رویدادی نکات مهم همطراز باشند و خبر ارزش دربرگیری داشته باشد، از این لید استفاده می‌شود.
- مقایسه‌ای: برای مقایسه‌ی دو رویداد، شخص و یا وسیله‌ای که قرار است با هم مقایسه شوند به کار می‌رود.
- عمقی: لیدی که اطلاعات بیشتری درباره‌ی رویداد می‌دهد و طولانی‌تر از لید‌های ساده است.
- غیر متعارف: بر اساس ذوق و خلاقیت نویسنده نوشته می‌شود و بیشتر در اخبار حوادث، ورزشی و هنری کاربرد دارد.
نکات ضروری لید نویسی (خلاصه‌ی مطلب نویسی) در اخبار رسمی:
- اگر لید شما کپی قسمتی از متن باشد؛ آن جمله از متن حذف خواهد شد و ممکن است شما لینک‌های آن قسمت را از دست بدهید.
- در لید به جزییات نپردازید و اطلاعات خیلی کلی هم ندهید.
- در لید از شخصیت حقوقی افراد استفاده می کنیم. استفاده از نام افراد به شرطی مجاز است که آن فرد مشهور باشد و ذکر نام او به لید ارزش شهرت بدهد.
- چکیده‌ی مهم‌ترین نکته‌ی مطلب را بنویسید.
- گنگ و مبهم ننویسید.
- لید یا خلاصه‌ی خبر در اخبار رسمی ۳۰۰ کاراکتر است. (با احتساب فاصله‌ها) معمولا دو جمله است.
- با زمان یا مکان شروع نکنید؛ مگر اینکه آن زمان و مکان ارزش خبری داشته باشد.
- بهتر است در لید از نقل قول غیر مستقیم استفاده کنید.
- استفاده از قید «امروز» به لید شما ارزش تازگی می‌دهد.
