ایرانیان در طول تاریخ اینقدر بی تدبیر زندگی نکرده اند؛ برای اثبات این مدعا کافی است نگاهی به وضع کنونی محیط زیست، کم آبی و نحوه مصرف در همه زمینه ها بیندازیم.
اگر تمایل داشتید شدت وخامت وضع کنونی را بهتر حس کنید اندکی هم به انواع آسیب های اجتماعی، مشکلات روحی و روانی و نوع ارتباطات انسانی مان توجه کنید و به این بیندیشید که چه میراثی را برای آیندگان این سرزمین برجا خواهیم گذاشت.
دکتر عزت الله سام آرام مددکار و جامعه شناسی که به عنوان پدر مددکاری اجتماعی ایران نیز شهرت دارد معتقد است: اگر طمع و حرص زدن بویژه برای بیشتر پول درآوردن از هر راه و به هر طریق در یک جامعه رسوخ پیدا کرد آن جامعه از هر نظر بویژه فرهنگی رو به سقوط حرکت می کند و بسیاری از آداب و رسوم خوب آن نیز از بین می رود.
وی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا می گوید: انسان ها اگر طمعکار شدند همه چیز را می بلعند و چیزی را سالم نمی گذارند؛ نابودی محیط زیست، جنگل، کوه و دریاخواری نتیجه طمع است و حتی انسان طمعکار انسان های دیگر را هم می بلعد (زیر پا گذاشتن حقوق دیگران برای کسب منافع خودش).
یکی از مهمترین شاخصه های توسعه یافتگی و ضامن تداوم بقای جوامع محیط زیست و منابع آبی است؛ مشکلی که زنگ خطر آن طی سال های گذشته به صدا درآمده اما در این چند سال فقط در کلام متولیان و کارشناسان چرخیده است و در عمل کمتر اتفاقی برای حفاظت از منابع آبی و محل زندگی مان شاهد هستیم.
درحالی که برخی مدام از تغییر اقلیم، خشکسالی و این پدیده ها سخن می گویند برخی کارشناسان حوزه محیط زیست و آب و هوا اصرار دارند که بگویند تغییر اقلیم با آن شدت که گفته می شود نداریم، بارش ها هم بر اساس بازه های زمانی درازمدت طبق روال معمولی رخ داده است اما سوء مدیریت منابع آبی ما سبب شده وضعیت مصرف آب بویژه منابع زیرزمینی به این حال و روز گرفتار شود.
**آب پنهان چیست
این کارشناسان موضوع آب پنهان و ضرورت توجه به آن را مطرح می کنند و معتقدند که ضرورت فرهنگ سازی در مصرف آب در همه بخش های شرب، کشاورزی، صنعت و … غیرقابل انکار است اما آنچه در شرایط کنونی اولویت بیشتری دارد مدیریت مصرف آب براساس اقلیم موجود و جلوگیری از هدرروی آب پنهان خواهد بود.
برپایه آنچه در دانشنامه ویکی پدیا آمده آب پنهان که از آن با عنوان هایی چون آب مجازی یا آب نهفته نیز یاد کرده اند به مفهومی اطلاق می شود که نخستین بار سال ۱۹۹۳ توسط تونی آلن معرفی شد.
آلن جغرافیدان انگلیسی است که سال ۲۰۰۸ به علت وضع مفهوم انقلابی آب مجازی (پنهان) برنده جایزه آب استکهلم شد. آب پنهان را مجموع حجم آبی که در مراحل مختلف تهیه، تولید و ارائه یک محصول (غذا، کالا، انرژی یا خدمات) به صورت مستقیم یا غیرمستقیم استفاده می‌شود تعریف می کنند.
اگر بخواهیم به زبان ساده این مفهوم را شرح دهیم می توانیم به مصرف آب در ساخت و سازها، آبیاری چمن ها و نوع درختان سطح شهرها، آبی که در منازل مسکونی هدر می رود و نیز آب مورد استفاده از کشاورزی یا صنعت اشاره کنیم.
تاریخ گواه است که تا بوده سبک زندگی فردی و جمعی ایرانیان براساس اقلیم سرزمینشان بوده است؛ به طور مثال نوع معماری ساختمان ها در هر بخش از ایران متناسب با اقلیم همان منطقه بوده است.
همچنین نوع مصالحی که در ساخت و سازها به کار می رود.
آنطور که می گویند در ایران هیچ جا چمن کاری به علت میزان بالای مصرف آب رواج نداشته بلکه به جای آن گونه های کم مصرف درختی یا گیاهی کاشته می شده اما طی سال های گذشته با وجود آنکه مدعی رشد فناوری، دانش و تخصص در همه بخش ها بوده ایم اما نه در معماری الگویی مناسب داشته ایم و نه مصرفمان در همه بخش ها متناسب با الگوی صحیح بوده و کار به جایی رسیده است که چشم انداز خوبی از آینده نمی بینیم.
خبرنگار ایرنا در این گزارش سعی کرده با به تمرکز بر هدرروی آب پنهان و ضرورت تقویت نگاهها و برنامه ریزی ها با این رویکرد بویژه در شهر تهران موضوع را از ابعاد مختلف در گفت و گو با کارشناسان مورد بررسی قرار دهد.
اسماعیل کهرم بوم شناس و فعال محیط زیست عقیده دارد که مصرف آب پنهان در کشور بسیار بالاست و باید چاره اساسی و عملیاتی برای آن به کار گرفت.
وی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا با اشاره به اینکه هدرروی آب در بخش کشاورزی، صنعت و ساختمان سازی ها بسیار بالاست تاکید کرد: مسئولان در دیگر کشورها بر به کارگیری آب راهبردی یعنی آبی که اکنون نباید مورد استفاه قرار گیرد تاکید عملی دارند و معتقدند این آب باید برای آینده بماند تا آیندگان قادر به استفاده از آن باشند.
در ادامه گزارش مصرف آب و ضرورت مدیریت آن در سه بخش ساخت و ساز، کشاورزی و نیز فضای سبز شهری به تفکیک تشریح می شود.
**آب پنهان و ساخت وساز
برپایه برخی آمارها سال ۹۵ در کشور ۳۳۰ هزار واحد مسکونی ساخته شده؛ این تنها آمار واحدهای مسکونی است که میزان هدررفت آب در جریان این میزان ساخت و ساز اگر اندازه گیری شود دغدغه های ما بسیار تغییر شکل خواهد داد.
نکته دردآورتر اینکه در بیشتر ساخت و سازها از آب سالم و قابل شرب استفاده می شود؛ آبی که در جریان ساخت و ساز هدر می رود و بازیافت هم نمی شود؛ موضوعی که می توان گفت در همه این سال ها صدای هیچکس را هم در نیاورده زیرا هنوز در عرصه عملیاتی تصمیمی کارساز در این زمینه نمی بینیم.
کل تعداد واحدهای مسکونی ساخته شده در کشور که اینک درحال بهره برداری هستند حدود ۲۸ میلیون واحد گزارش شده است. میزان آب شربی که در هرکدام از این واحدها هنگام ظرفشویی، حمام، آبیاری و … هدر می رود و دوباره بازیافت نمی شود و به چرخه استفاده باز نمی گردد را کافیست در یک حساب سرانگشتی محاسبه کنیم تا مشخص شود در همه سال های گذشته چه کرده ایم که سرنوشت کنونی را برایمان رقم زده است.
موضوع آب پنهان در ساخت و سازها چند وجه دارد؛ نخست معماری، سپس نوع مصالح و پس از آن نحوه مصرف آب پس از ساخت و ساز در ساختمان ها، چه منازل مسکونی و چه غیرمسکونی.
مسئولان آبفا مصرف کنونی آب در بخش ساخت و ساز تهران را ۲۰ میلیون مترمکعب اعلام می کنند.
مهدی روانشادنیا عضو هیات مدیره سازمان نظام مهندسی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا به میزان هدرروی آب در حوزه ساخت و ساز اشاره و بیان کرد: طی سال های گذشته توزیع جمعیتی و نیز تراکم ساختمان ها متناسب با شرایط آبی کشور نبوده است.
وی گفت: در دنیا از دهه ۷۰ میلادی موضوعی با عنوان ساختمان های سبز و نیز ساختمان های پایدار مطرح شد که یکی از مسائل مورد نظر برای این ساختمان ها موضوع آب و نحوه کاهش مصرف آب در ساختمان ها بود.
روانشادنیا با بیان اینکه نحوه بازیافت آب های خاکستری (آب های بازیافت شده) و استفاده چند باره از آنها از دیگر مسائل مدنظر برای مدیریت مصرف آب است اظهارداشت: در حوزه ساختمان پایدار برای صرفه جویی در مصرف آب یکی از راهکارها وجود مخزن بزرگ در بالای ساختمان ها به منظور جمع آوری آب باران و استفاده از آن در مصارف غیرآشامیدنی و آبیاری است.
وی با تاکید بر اینکه در کنار کاهش مصرف انرژی در ساختمان های پایدار، نحوه مصرف آب از دیگر مسایلی است که مورد بحث قرار دارد افزود: ٢٧ میلیون واحد در حال بهره برداری در کشور وجود دارد که موضوع کاهش مصرف آب برای ساختمان های در حال بهره برداری می تواند کمک بزرگی به بهبود وضعیت مصرف آب کشور کند.
عضو هیات مدیره سازمان نظام مهندسی همچنین به مصالحی که باید در ساخت و سازها مورد استفاده قرار گیرد اشاره و خاطرنشان کرد: میزان مصرف آب در مصالح ساختمانی بسته به نوع مصالح متفاوت است.
وی توضیح داد: در دنیا در طراحی ساختمان ها به مصالحی که مورد استفاده قرار می گیرد بسیار دقت می شود و ابتدا به میزان مصرف آب در فرآیند زنجیره تامین آن توجه سپس در انتها آن را بهینه می کنند تا دفعات آینده به سراغ مصالحی بروند که نیازمند مصرف کمتر آب است.
روانشادنیا اظهارداشت: وزارت نیرو به عنوان متولی بخش آب و انرژی باید تمرکز جدی خود را روی اصلاح الگوی مصرف آب از طریق ترویج ساختمان های پایدار با تاکید بر موضوع آب و انرژی بگذارد.
وی در پاسخ به پرسش خبرنگار ایرنا مبنی بر اینکه بهتر است در ساخت و سازها با هدف کاهش مصرف آب از چه مصالحی استفاده شود گفت: سبک شدن ساختمان و مصرف کمتر مصالح با استفاده از فناوری های جدید از جمله عواملی است که می تواند در فرآیند ساخت و ساز ضمن استفاده کمتر از مواد اولیه، انرژی و آب کمتری هم مورد استفاده قرار گیرد.
عضو هیات مدیره سازمان نظام مهندسی تعریف استانداردهای ملی و الزامی کردن اجرای آن در حوزه طراحی و ساخت و ساز در کشور را اشتباه بسیار بزرگی می داند که طی چند دهه اخیر شاهد آن بوده ایم.
وی تاکید کرد: در طول تاریخ ایران ساخت و ساز در ایران با توجه به اقلیم هر منطقه صورت می گرفته، میزان مصرف انرژی، آب و مواد اولیه متناسب با شرایط بومی آن منطقه بوده اما در سال های اخیر تحقیقات زیادی در زمینه مصالح مورد استفاده برای ساخت بومی صورت نگرفته است.
این کارشناس موضوع تفکیک آب شرب از آب خام را به عنوان راهکارهای مورد استفاده در اکثر کشورهای دنیا اعلام و بیان کرد: فرآیند تولید آب در کشور باید مورد بازنگری قرار گیرد و چاره ای نداریم جز آنکه به سمت بازیافت آب خاکستری و استفاده چند باره از آب پیش برویم.
منبع: ایرنا
