نقش و اهمیت استانداردها در صنایع غذایی

 مصرف کنندگان به طور روز افزون برای مسائلی همچون کیفیت، بهداشت و ایمنی مواد غذایی که می خورند یا می آشامند، اهمیت بیشتری قائل می شوند.

تضمین کیفیت و سلامت به عنوان مسأله ای کلیدی برای رقابت در صحنه صنایع غذایی و بقای شرکت هایی همچون تولید کنندگان مواد غذایی و شرکت های تجاری حایز اهمیت می باشد. بنابراین مدیریت ریسک برای تمامی کسانی که در زنجیره تولید مواد غذایی دخیل هستند، از کشاورزان، صیادان و باغداران گرفته تا تهیه کنندگان مواد غذایی، فروشندگان، توزیع کنندگان و شرکت های حمل و نقل و ذخیره مواد غذایی به عنوان نیازی اساسی به حساب می آیند. استاندارد و استانداردسازی در کشور ما مقوله ای است که عمر چندانی از آن نمی گذرد و به تازگی لزوم استفاده از آن بر اقشار مختلف جامعه روشن شده است.

واژه استاندارد در زبان انگلیسی، از نظر علمی و فنی دارای دو معنی کاملاً متفاوت می باشد:

الف) مقیاس اندازه گیری که در فرانسه امروزی آن را اتالون Etalon می نامند.

ب) به معنای کتابچه حاوی مقررات و اصول برای تنظیم امور فنی، علمی و تجاری که در فرانسه به آن نرم (la norm)گفته و در آلمان به معنای (Norm) و در ریشه لاتین آن (Normn) یعنی گونیا به کار می رود.

نکته ۱: در ایران واژه استاندارد به معنی تثبیت شده، توسط مرحوم غلامحسین مصاحب پیشنهاد شد که این کلمه هرگز رواج نیافت.

تعاریف دیگر استاندارد: استاندارد بیان شرایطی است که باید برای دستیابی به یک هدف معین رعایت شود و قابل استفاده مکرر است. همچنین به معنای هر نوع نظم ثابتی که در مجاری امور پدیده ها جاری می باشد و نیز استاندارد به معنای هر معیار و مقیاسی است که با آن بتوان کیفیت و کمیت اموری را مورد سنجش قرار داد.

– انواع استانداردهای عمومی و اساسی:

به طور کلی استانداردها به چهار دسته به شرح زیر تقسیم می شوند:

استاندارد کارخانه ای Factory Standard)):

استاندارد کارخانه ای حاصل و شامل اتفاق نظرات بخش های مختلف یک کارخانه تولیدی در زمینه طراحی، تولید، کنترل و سایر عملکردها می باشد. تدوین و اجرای استاندارد کارخانه ای توسسط موسسات و کارخانجات صنعتی به عنوان یک موضوع مهم و اصلی مورد توجه قرار گرفته است. علاوه بر مزایای فراوان تدوین این اسناد، اجرای سیستم به روز رسانی و بازنگری استانداردهای کارخانه ای همگام با توسعه و پیشرفت های فنی عملأ زمینه همراه بودن هر سند را با آخرین فن آوری های موجود فراهم می سازد. از جمله استانداردهای کارخانه ای، می توان استانداردهای STD شرکت ولوو، استاندارد SIA شرکت ساکایی ژاپن، استاندارد مهندسی EDS شرکت دوو، استانداردهای کارخانه ای کمپانی بنز و دهها نمونه دیگر را نام برد که بسیاری از آن ها مورد تایید موسسات استاندارد کشورهای متبوع قرار گرفته و به عنوان مبنا و بخشی از استانداردهای ملی هر کشور مطرح شده اند. استانداردهای کارخانه ای خود به دو دسته یعنی استانداردهای فنی و تکنیکی و استانداردهای اجرایی و مدیریتی تقسیم می شوند.

استاندارد ملی (National Standard):

این استاندارد پس از بررسی و مشورت، توسط متخصصان و کارشناسان فنی صنایع و بازرگانی به منظور حفظ منافع ملی(منافع تولید کننده و مصرف کننده) در هر کشوری تدوین می شود که البته وظیفه اصلی تدوین استانداردهای ملی در هر کشور به عهده سازمان ها و موسسات استاندارد کشور می باشد، بدیهی است ممکن است این گونه سازمان ها دولتی، نیمه دولتی و یا خصوصی باشند. از جمله استانداردهای ملی می توان به استاندارد ملی ایران با علامت اختصاری ISIRI، استاندارد ملی آلمان (DIN)، استاندارد ملی ژاپن ( JIS)، استاندارد ملی آمریکا ( ANSI)، استاندارد ملی انگلستان (BSI)، استاندارد ملی روسیه سابق (GOST)، استاندارد ملی فرانسه (AFNOR) و … اشاره نمود.

نکته ۲: در کشور ما موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران متولی تهیه و تدوین استانداردهای ملی می باشد که عمدتأ از استانداردهای ملی کشورهای ژاپن، آلمان و انگلیس و استاندارد بین المللی ISO کمک گرفته می شود.

استاندارد منطقه ای (Local Standard):

این استاندارد توسط گروهی از افراد ذینفع در دو یا چند کشور همجوار که در صنایـع مشترکند و یا دارای داد و ستد بازرگانی هستند، تدوین می گردد. اجرای این استاندارد باعث تسهیل در ارتباطات فنی و بازرگانی با یکدیگر و حتی با سایر کشورها می شود.

از جمله این استانداردها می توان به استاندارد EN (Europaisches Komitee fur Norming) که با همکاری ۱۵ کشور اروپایی متحد تدوین شده است و یا استاندارد COPANT که ویژه کشورهای پان امریکن(سازمان کشورهای آمریکایی) می باشد، اشاره کرد.

استاندارد بین المللی (International Standard):

این استاندارد حاصل توافق نظرات کارشناسان ذیربط ممالک عضو سازمان بین المللی استاندارد است، که البته در ابتدا ممکن است تصور شود که اهداف استانداردهای ملی و منطقه ای با استانداردهای بین المللی مشترک باشد. برای تعیین این موضوع باید اشاره کرد که هدف نهایی این استانداردها چنین بیان می شود “توانایی عملکرد در تمام سطوح “و هدف از استاندارد کردن در سه سطح قبلی نیز مشابه تعریف ارتقاء فعالیت در مورد انواع استانداردهای جهانی و یا تعمیم استانداردهای بین المللی در زمینه های علمی، فن آوری و اقتصادی می باشد. از جمله استانداردهای بین المللی می توان به استانداردهای (ISO) و استاندارد (IEC) اشاره نمود.

نکته ۳: استاندارد کارخانه ای در محدوده سطح کارخانه، استاندارد ملی در محدوده سطح کشور، استاندارد منطقه ای در محدوده چند کشور و استاندارد بین المللی در کل کشورهای جهان کاربرد دارد.

–  اصول و فواید استاندارد کردن:

– فواید برای تولید کنند: تعیین خواص و مشخصات مورد نظر، تعیین و تشریح روش های تولید، مونتاژ، آزمون، نمونه برداری، نحوه بسته بندی و حمل ونقل، روش های حفاظتی، تعیین عبارات، اصطلاحات و علائم لازم جهت تفهیم طرفین، طبقه بندی مفاهیم و اصطلاحات، کاهش تنوع، افزایش سطح تولید، صرفه جویی در مواد اولیه و انرژی، کاهش ضایعات، بهبود کیفیت محصولات، تسهیل در انبارداری، بسط و گسترش بازرگانی داخلی و خارجی.

– فواید برای مصرف کننده: تأمین کالای مرغوب، اطمینان از ایمنی کالا و محصول، سهولت در سفارش، پرداخت هزینه کمتر، دسترسی آسان به کالای مورد نظر.

مشخصات یک استاندارد تدوین شده:

عنوان کامل، شماره، تاریخ تدوین وتجدید نظر، مرحله تجدید نظر، دامنه، منابع، مفاهیم و اصطلاحات، جنس و مواد، نحوه تولید، کیفیت سطحی، درجه و گرید، آزمون ها، تعداد آزمون ها، روش های آزمون، مشخصات ابعادی و تلرانس ها، خواص فیزیکی، مکانیکی، عملیات تکمیلی و نهایی، روش های حفاظتی، روش های بسته بندی، روش های حمل و نقل و نگهداری، مسئولیت های تولید کننده و خریدار، چگونگی حل اختلافات و…

نقش و اهمیت استانداردها در صنایع غذایی :

مجموعه الزامات مربوط به سیستم مدیریت بهداشت مواد غذایی است که به معنی تجزیه و تحلیل خطر و نقاط کنترل بحرانی می باشد. باتوجه به نقش و اهمیت استانداردها در صنایع غذایی ، برای اولین بار در سال ۱۹۷۱ در کنفرانس ملی حفاظت مواد غذایی مطرح شد. سپس در سال ۱۹۷۳ سازمان فضا نوردی آمریکا(ناسا) با همکاری شرکت پیلسبوری این سیستم را برای اطمینان از سلامت مواد غذایی فضا نوردی اجرا کردند. در سال ۱۳۷۷ مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران آیین کار استفاده از آن را تحت عنوان استاندارد ملی ۴۵۵۷ منتشر کرد. حروف کلمات این سیستم با هدف ایمن سازی فرآیندهای تولید مواد غذایی و پیشگیری از بروز حوادث ناشی از مشکلات بهداشتی مواد غذایی در سازمان ها مستقر می شود.

منبع: تبیان استان اردبیل

گردآوری‌شده توسط پایگاه دانستنی آنلاین