یکی از وظایف مدیران در کنار تولید کالا یا خدمات، به حداقل رساندن حوادث و توجه به پرورش منابع انسانی است. این موارد در داخل و خارج شرکت مد نظر است.
تولید و عملیات مربوط به آن، نیازمند الزامات و پیش‌نیازهایی است که یکی از آنها ایمنی کار کردن و مدیریت بر فرایند روانی و اجتماعی علل حوادث است. انسان‌های تولیدی، نیازمند داشتن فرهنگ ایمنی کار هستند و لازم است که در این خصوص اقداماتی مؤثر صورت پذیرد. پیچیدگی کار مدیران تولیدی و صنعتی به این دلیل است که تولید کالا و یا خدمات جزء کوچک کار آنان بوده و در کنار تولید کالا یا خدمات، هدف‌های دیگری را می‌بایستی مورد توجه قرار دهند. از جمله این اهداف، به حداقل رساندن حوادث، رعایت مسائل زیست‌محیطی، توجه به مسئولیت‌های اجتماعی، پرورش منابع انسانی و … است. برای رسیدن به این اهداف و به ویژه کاهش و تعدیل خسارات ناشی از حوادث، لازم است که فرایند شکل‌گیری حوادث، مدیریت شود. بر این اساس و باتوجه به اهمیت مدیریت ارزیابی حوادث در مؤسسات تولیدی براساس نظریه‌های عمل تدوین یافته سعی می‌شود که مفهوم مدیریت حوادث را تبیین کرده و راهکارهای عملی مدیریت و نقش مدیریت درکاهش تعداد حوادث در محیط کار ، بررسی شود.
برای مدیریت بر حوادث، می‌بایستی علل آن را دسته‌بندی کرد. در این زمینه، دو دسته علل را می‌توان برای حوادث برشمرد:
الف – دلایل مستقیم: ، برخورد با مانع . سوختگی و …
ب – دلایل غیر مستقیم: مشکلات خانوادگی و شخصی، خستگی مفرط، عدم رضایت شغلی و …
مدیریت بر دلایل مستقیم و رفع (تعدیل) آنها، کار زیاد مشکلی نیست و کافی است که برنامه زمان بندی با کنترل‌های لازم اعمال گردد تا این دسته از دلایل، تعدیل شوند.
نکته مهم و پیچیده، مدیریت بر علل غیر مستقیم است که دامنه آنها وسیع و دارای پیچیدگی است. بنابراین، لازم است بر این دسته از دلایل، بیشتر و دقیق‌تر مدیریت کرد. در مدیریت صحیح حوادث، می‌توان روش‌هایی را به کار بست که هزینه‌های اقتصادی حوادث را به حداقل ممکن کاهش دهند.
راه‌های کاهش هزینه‌های اقتصادی حوادث عبارتند از:
کاهش هزینه‌ها در مراحل ایجاد کارگاه، نظیر رعایت ایمنی ساختمان ، استقرار نظام ایمنی و …
کاهش هزینه‌ها در مراحل به‌کارگیری نیرو، شامل استخدام، آموزش حرفه‌ای، انجام کنترل‌ها و…
کاهش هزینه‌ها در مراحل بعد از وقوع حادثه. در این مرحله بیشترین تلاش عبارت است از جلوگیری از تکرار حوادث.
آمار و ارقام و هزینه‌های مربوط به حوادث و آسیب‌های شغلی، به حدی بالاست که لزوم توجه جدی و مدیریت حوادث را چند برابر می‌کند. آمار حوادثی که هرساله در آمریکا اتفاق می‌افتد، عبارتند از:
هر روز ۱۷ کارگر در حین انجام کار جان خود را از دست می‌دهند.
بیش از ۶/۵ میلیون کارگر، دچار آسیب‌دیدگی یا بیماری مرتبط با شغل می‌شوند.
بر اثر بروز آسیب‌های مختلف، هر ساله ۳۵ میلیون روز کاری از دست می‌رود.
مقدار روزهای کاری از دست رفته، به ۷۵ میلیون روز نیز بالغ می‌شود.
راهکارها
ایجاد تعادل بین جسم، روان و مسائل اجتماعی کارکنان: حوادث مؤسسات صنعتی و تولیدی، عمدتاً ریشه انسانی دارند. کارکنان، دارای سه بعد جسم، روان و مسائل اجتماعی هستند. اگر تعادل منطقی بین سه بعد یادشده ایجاد شود، حادثه‌ای رخ نخواهد داد. در صورت وجود کمترین عدم تعادل بین آنها، ریشه‌های حوادث شکل گرفته و سازمان و فرایند تولیدی را با مشکل مواجه می‌سازد. برای ایجاد تعادل بین جسم، روان و مسائل اجتماعی، لازم است اقداماتی به شرح زیر صورت پذیرد:
الف – شناخت روان افراد و تفاوت‌های فردی و انجام طرح غربال‌گری و تعیین نابهنجاری‌های روانی
ب – توجه به نارسایی‌های جسمی و عدم تعادل‌هایی که در ارگانیسم بدن رخ می‌دهد
پ – حل مسائل اجتماعی افراد از طریق همیاری خانواده و همکاران آنان
ایجاد تعادل و تناسب در تسهیلات رفاهی کارکنان: در جامعه امروزی، اکثر مؤسسات صنعتی و غیر صنعتی دنیا، برای کارکنان خود تسهیلات رفاهی تدارک دیده‌اند. معمولاً فلسفه تسهیلات رفاهی، ترمیم روحیه کارکنان است تا کارکنان خسته از کار بتوانند مدتی را در خارج از محیط کار، استراحت کرده و با روحیه ترمیم‌یافته باز گردند. یکی از ریشه‌های حوادث، خستگی مفرط کارکنان است. این خستگی پس از مدتی حادثه‌آفرین خواهد شد. منظور از متعادل ساختن تسهیلات رفاهی این است که با انجام کاری علمی و تحقیقی، می‌توان مشخص کرد که کارکنان سطوح مختلف و دارای کارهای متفاوت، به چه نوع تسهیلاتی برای ترمیم روحیه خود نیاز دارند.
خود کارکنان نمی‌توانند در مورد نوع تسهیلات رفاهی تصمیم‌گیری کنند. این سازمان است که می‌بایستی برای کارکنان مشخص سازد چه نوع تسهیلاتی روحیه آنان را ترمیم می‌کند. در مؤسسات صنعتی، به لحاظ تنوع کاری و تفاوت‌های فردی، معمولاً نمی‌توان یک نوع تسهیلات را به شکلی اثربخش، تجویز کرد.
برای ایجاد تعادل و تناسب در تسهیلات رفاهی، لازم است به مقوله‌های زیر توجه شود:
- تدارک تسهیلات رفاهی متناسب با شرایط محیط کار از نظر سختی و آلودگی
- تدارک تسهیلات رفاهی متناسب با محیط زندگی
- تدارک تسهیلات رفاهی متناسب با علایق کارکنان
تقویت فرهنگ ایمنی: ایمن کار کردن و جلوگیری از بروز حوادث، پیش از نیاز به ساختار، درواقع نوعی فرهنگ است. یکی از راه‌های مهم جلوگیری از حوادث، به وجود آوردن و تقویت فرهنگ ایمنی است. همان‌طوری که مدیران ارشد سازمانی نقش فرهنگ‌سازی زیادی دارند، به طور کلی، با روش‌های زیر می‌توان فرهنگ ایمنی را در سازمان‌های صنعتی تقویت کرد و از بروز حوادث کاست:
تأکید مدیریت عامل سازمان به مسائل ایمنی و حوادث در جلسات مدیریتی
تهیه و تنظیم نظامنامه ایمنی
تحقق عملی و واقعی استراتژی اول ایمنی و بعد کار یا به بیانی دیگر، در اولویت قرار گرفتن کار ایمن
خودداری مسئولان از درخواست کار غیر ایمن
بازرسی‌های مداوم از نحوه کار غیر ایمن کارکنان
شناسایی سفیران ایمنی در واحدهای تولیدی
برگزاری منظم جلسات ایمنی در واحدها با حضور افراد درگیر در کار
برگزاری آموزش‌های عملی و کاربردی
. معاینات دوره‌ای: معاینات دوره‌ای ، با این فلسفه انجام می‌گیرد که نارسایی‌های روانی و جسمی مشخص شده و در جهت بهبود آن حرکت می‌شود. یکی از ریشه‌های شکل‌گیری حوادث این است که کارکنان، تحت تأثیر شرایط کاری به مرور فرسوده شده و از هوشیاری جسمی و روانی آنان کاسته می‌شود. آنها پس از مدتی به کم‌شنوایی، کم‌بینایی و دردهای کمر مبتلا خواهند شد و به همین علت از چابکی و حساسیت مورد نیاز برخوردار نشده و نمی‌توانند در مقابل خواسته‌های کاری و الزامات کاری، واکنش مناسب نشان دهند. این موارد حاصل حوادث ریز و درشت هستند. یکی از مکانیسم‌های مهم ، انجام بموقع معاینات دوره‌ای است که نقش پیشگیرانه و درمانی دارند. معاینات دوره‌ای را به موجب شرایط و ماهیت مشاغل می‌توان به صورت سالانه، شش ماه یک بار، سه ماه یک بار و یا به صورت ویژه انجام داد. به طور کلی برای معنی‌دار کردن معاینات دوره‌ای، می‌توان به شکل زیر عمل کرد:
تهیه برنامه و گراف‌های سالانه انجام معاینات دوره‌ای
ابلاغ برنامه زمانی انجام معاینات دوره‌ای به کارکنان
پیگیری انجام معاینات دوره‌ای
انعکاس نتایج معاینات دوره‌ای به کارکنان
انجام اقدامات اصلاحی در مورد نتایج معاینات دوره‌ای
نظام چرخش شغلی: یکی از دلایل بروز حوادث در مؤسسات صنعتی و تولیدی این است که بعضی مشاغل از درجه سختی کار بالا و محیط نامطلوب فیزیکی برخوردارند و کارکنان این دسته از مشاغل، پس از مدتی دچار محدودیت شده و نمی‌توانند وظایف خود را بخوبی انجام دهند و در نتیجه، ضریب خطر افزایش می‌یابد. برای از بین بردن ضریب خطر، اجرای نظام چرخش شغلی کمک شایانی به افراد می‌کند. در اجرای چرخش شغلی برای کاهش حوادث می‌توان به شکل زیر عمل کرد:
الف – چرخش شغلی درون‌واحدی: در این وضعیت، افراد درون هر واحد تولیدی جابه‌جا شده و علاوه بر سرشکن شدن سختی کار و ضریب خطرآفرینی، بسیاری از مشکلات دیگر نظیر نارضایتی از حجم زیاد و عدم تنوع فعالیت‌ها کاهش می‌یابد.
ب – چرخش شغلی برون‌واحدی: در این وضعیت، افراد در واحدهای مختلف جابه‌جا شده و از این بابت ضریب خطرزایی به مقدار زیادی کاهش می‌یابد.
به طور کلی، چرخش شغلی در ابعاد زیر به کاهش حوادث کمک می‌کند زیرا با جابجایی کارکنان :خستگی آنها از بین می‌رود-حساسیت افراد افزایش می‌یابد-سختی و خطرزایی مشاغل، بین آنها سرشکن می‌شود-رضایت شغلی حاصل می‌شود-افراد تازه‌نفس، در مشاغل سخت‌تر ایفای نقش می‌کنند
تقویت فرهنگ ورزش در کارکنان: یکی از دیگر ریشه‌های حوادث در مؤسسات صنعتی این است که کارکنان پس از مدتی کار، بی‌تحرک شده و چابکی خود را از دست می‌دهند و به دردهای مختلف مبتلا می‌شوند. این وضعیت رابطه‌ای مستقیم با بروز حوادث دارد. در این زمینه، بدون صرف هزینه زیاد می‌توان از طریق ترویج فرهنگ ورزش عمومی، مشکل را تا حدود زیادی حل کرد. تدارک ورزش‌های متناسب به مقدار زیادی از بروز حوادث می‌کاهد.
نتیجه‌گیری
نگهداری منابع انسانی و امکانات مادی، وظیفه اساسی مدیران سازمان‌های صنعتی و تولیدی است. یکی از عوامل مهم تهدیدکننده منابع انسانی در این گونه از سازمان‌ها، حوادث ناشی از کار است که منابع انسانی را به صورت بروز محدودیت‌های پزشکی، از کارافتادگی جزئی یا کلی و حتی فوت، از گردونه کار و تولید خارج می‌کند. این امر باعث می‌شود که سازمان از آموزش و تجارب به دست آمده در طول خدمت افراد، محروم بماند و آثار اجتماعی ناگواری به وجود آید. به حداقل رساندن حوادث و توجه به پرورش منابع انسانی در داخل و خارج شرکت است.
منبع: فکر نو
گردآوری‌شده توسط پایگاه دانستنی آنلاین
