سیاه پوشی در عزاداری رسم دیرین و کهن

یکی از جلوه های بارز و هویتی عزاداری شیعیان، سیاه پوشی خود و در و دیوار شهر و دیار است. این سیاه پوشی در عزاداری از امروز و دیروز نیست که ریشه های تاریخی و فرهنگی سفت و سختی دارد. در شاهنامه فردوسی در چند جا به سیاه پوش شدن بهر عزا اشاره رفته است. وقتی سر بریده ایرج را برای پدرش فریدون آوردند تمام اسب ها و و تالار را گفت که سیاه پوش کنند. خود فریدون هم كه درگذشت، چنین کردند. تهمینه نیز وقتی مرگ سهراب را می شنود، خانه و جامه را سیاه می کند. در عزای سیاوش نیز چنانچه آمده است:

همه جامه کردند کبود و سیاه           همه خاک بر سر به جای کلاه

روایت های شاهنامه نشان می دهد در فرهنگ ایران باستان، سیاه رنگ ماتم و عزابوده است. در نقل تاریخی شیعه نیز آمده، در جنگ احد که پیامبر (ص) حمزه عموی خویش را از دست داد (به روایت وسايل الشیعه) فرمودند “لکن حمزه لابواکی له” (حمزه گریه نکن ندارد) این افسوس رسول حق باعث جنبشی در انصار شد و زنان مدینه به روایت کلینی سه روز برای حمزه عزاداری کردند و سیاه پوشیدند چنانچه در شعر حسان بن ثابت انصاری که شاعر مشهور عصر رسول بود این مساله آمده است که زنان مدینه برای حمزه پهلوان عرب سه روز سیاه به تن کردند و گیسو پریشان.

بعد از این واقعه سیاه پوشی به صورت یک رسم درآمد و در شهادت خود معصومین نیز سیاه پوشی یک سنت شد اما به طور مشخص بعد از قیام مختار می توان گفت که رنگ سیاه در کنار رنگ سبز به نشانه و نماد علویان بدل شد. در واقع رنگ سیاه رنگ اعتراض گشت. این گونه بود که قیام عباسی و ابومسلم با درفش و جامه گان سیاه مقبولیتی دو چندان یافت.

در واقع عباسیان هم از علویان نماد را به عاریه گرفتند و هم در ابتدای مبارزات خود مشروعیت خاندان رسول الله را، تا در مناطقی چون خراسان که مهد شیعیان و پیروان علی بود بتوانند نفوذی بهم زنند. سخت آشکار شد این فریب و دغل بازی اما دوئیت رنگ سیاه بین شیعه و عباسی ماند تا دو قرن بعد معزالدوله در سال352 هجری بغداد را از آن آل بویه ساخت و در محرم همان سال برای اولین بار دستور داده شد که شعائر شیعه احیا و برای سالار شهیدان سوگ و ماتم به پا شود. قبل از این هم دستور داده بود به مناسبت عید غدیر جشن و سرور در بغداد به پا شود. محرم آن سال، مردم بازارها را تعطیل کردند و پلاس (نوعی پرچم کوچک مشکی) از خانه ها و دکان های خود آویزان کردند. زنان مویه کنان و سیاه پوشان در کوچه ها گذر می کردند و ندای عزا سر می دادند. حرکت آل بویه در حالی بود که خلیفه عباسی ظاهراً حکم فرما بود ولی عنان و افسار حکومت در دست آل بویه بود. این حرکت معزالدوله دیلمی باعث شد که فرهنگ عزاداری برای آل الله به سرعت در جهان اسلام گسترش پیدا کند و به مصر و موصل و دیار بکر آل حمدان و طبرستان کشیده شود. در تاریخ شیعه، عاشورای 352 هجری نقطه عطفی در پاسداشت شعائر علوی است که بیشتر باید در موردش نوشت.

منبع: شفقنا

گردآوری‌شده توسط پایگاه دانستنی آنلاین