دانستنی های رؤیا یا خواب دیدن

#رؤیا #خواب_دیدن #دانستنی #بیشتر_بدانیم

شاید روزی برسد که ما بتوانیم خواب هایمان را کنترل کنیم، یعنی تعیین کنیم که چه خوابی ببینیم و حتی بتوانیم خواب دیگران را همراه آن ها همزمان ببینیم!

خواب دیدن یا رؤیایی که ما در خواب می بینیم، ترکیبی از حواس مختلف مثل حس شنوایی، بینایی و احساسات است. گاهی اتفاق می افتد که ما موفق به حل یک مسئله در خواب می شویم. هنوز بسیاری از متخصصان بر این باورند رؤیایی که در خواب می بینیم، بعید است که هدف مشخصی داشته باشد و هنوز این مسئله که خواب دیدن ، انگیزه های ناگهانی و تصادفی مغز هستند یا ارتباط مستقیمی با اتفاقاتی که در طول روز برای انسان پیش می آید، دارند، روشن نشده است. شما چه فکر می کنید؟ آیا تعبیر خواب هایمان باید برایمان اهمیت داشته باشد یا اینکه باید از آن ها بی تفاوت بگذریم؟ به هر حال اکثر مردم علاقه مند هستند بدانند خوابشان چه تعبیری دارد.

خواب دیدن چیست؟

قرن هاست که بشر به دنبال این است که خواب دیدن چیست و این مشاهدات شبانه علتش چیست؟ تمدن قدیم به واقعی بودن دنیای رؤیا اعتقاد داشت، ولی علتش را نمی دانست. از دوران قدیم تا به امروز نظریه های گوناگونی پیرامون پدیده خواب و رؤیا ارائه شده است که البته همگی آن ها در دو مقوله کلی مورد بحث قرار می گیرند:

۱ – رؤیا پدیده ای است برپایه تحریک فیزیولوژیک

۲ – رؤیا و ارتباط مستقیم با روان شناسی

اگر به خواب از دید فیزیولوژیک نگاه کنیم، دلیلش می تواند اتفاقات و تحریکات عصبی مختلفی باشد که در دستگاه عصبی و مغز رخ می دهد و اگر از دید روان شناسی بنگریم، به این مسئله می رسیم که خواب دیدن ارتباط مستقیمی با اتفاقاتی دارد که در طول زندگی روزمره برای هر فرد پیش می آید و معمولاً چیزهایی که بیشتر به آن ها توجه می کند و فکرش را بیشتر مشغول خود می سازد. در حاشیه این تئوری برخی بر این باورند که رؤیا نوعی پیشگویی است. همچنین عده ای از دانشمندان که البته شامل اکثریت می شود، معتقدند دیدن خواب شبانه، هم دلیل فیزیولوژیک و هم روان شناسی دارد که تا حدودی به اثبات هم رسیده است.

مراحل خواب

از زمانی که انسان به خواب می رود یعنی دقیقاً لحظه ای که هوشیاری از بین می رود، بدن و در رأس آن مغز چند مرحله را طی می کند. مرحله اول زمانی است که خواب بسیار سبک است و با کوچک ترین تحریکی در اطراف بیدار می شویم. این مرحله از خواب حدود ۵-۴ درصد کل زمان خواب را شامل می شود. مرحله بعدی، خوابمان کمی سنگین می شود، ولی خیلی عمیق نیست. این بخش در حدود ۵۵-۴۵ درصد خواب را دربر می گیرد. در مرحله سوم، خواب عمیق می شود، نوعی از امواج مغزی موسوم به امواج دلتا در این مرحله از خواب از مغز ساطع می شود. در مرحله بعدی که ۱۵-۱۲ درصد کل خواب است، خواب بسیار عمیق می شود و دقیقاً زمانی است که فرد در اوج خواب بسر می برد. در این مرحله فعالیت عضلات کمی کاهش پیدا می کند. امواج دلتا همچنان منتشر می شود و تنفس ریتم و آهنگ منظمی پیدا می کند و اما مرحله پنجم یا همان مرحله REM (Rapid eye movement). این مرحله شاید یک مرحله خارج از زندگی عادی هر کسی باشد، چون شرایطی خاص به وجود می آید. در این موقع که پس از حدود ۹۰ دقیقه بعد از به خواب رفتن وارد آن می شویم، تنفس سریع تر و دم زدن ها کم عمق می شوند، فشار خون بالا می رود و امواج آلفا در مغز تولید می شود. عضلات شل می شوند و تقریباً هیچ حرکتی نمی کنند. این مرحله ۲۵-۲۰ درصد خواب را تشکیل می دهد و در این شرایط است که ما خواب می بینیم.

REM در سال ۱۹۵۳ توسط دو محقق به نام های یوگن آسترینسکی، فارغ التحصیل رشته فیزیولوژی و دکتر ناتانائیل کلیت من که او هم استاد فیزیولوژی بود، کشف شد.

در مرحله REM (مرحله پنجم از هر دوره خواب) برخی از عملکردهای اعضای بدن (Physiological) تغییراتی ایجاد می شود، از جمله این که فشار خون بالا می رود، دمای بدن را نمی توان کنترل کرد و تا حدودی کاهش پیدا می کند، فعالیت مغزی افزایش پیدا می کند و امواج آلفا همانطور که در بیداری هستیم از مغز منتشر می شود، قوای تحرکی بدن از بین می رود و قادر به حرکت عضلات به طور ارادی نیستیم. چون در مرحله REM است که خواب می بینیم، در مدتی که خواب می بینیم هیچ حرکتی غیر از آنچه که در خواب می بینیم، نمی توانیم انجام دهیم. مثلاً اگر در کنار کسی که در حال دیدن خواب مشتزنی است بخوابیم، ممکن است تا زمانی که خواب می بیند، مشت بخوریم!

حال این سؤال پیش می آید که اگر REM نبود چه می شد؟ به طور کلی محققان بر این باورند که نداشتن REM مساوی است با ندیدن خواب. به تعبیر جالبی می توان گفت که REM مانند یک شیر اطمینان برای مغز عمل می کند و با ورود به این مرحله از خواب، مغز این فرصت را پیدا می کند تا بخار اضافی را که در طول بیداری نمی تواند از خود خارج کند، از طریق این شیر اطمینان خارج سازد. نتیجه این که این فرصت بسیار خوبی برای رسیدن به آرامش روانی است. ویلیام دمنت، محقق دانشگاه استانفورد روی REM تحقیقات گسترده ای انجام داد و به این نتیجه رسید که اگر کسی را که در لحظه وارد شدن به مرحله پنجم از دوره خواب است، بیدار کنیم، دچار اختلالاتی روانی البته موقت می شود، مثلاً کج خلق می شود، دچار اضطراب و استرس می شود، نمی تواند تمرکز کند و کم اشتها نیز خواهد شد. برای همین است که وقتی کسی شما را در نیمه شب بیدار می کند، احساس بدی به شما دست می دهد.

چگونه خواب خود را به یاد بیاوریم؟

وقتی از خواب بیدار می شویم و خوابی را که دیده ایم به یاد نمی آوریم، واقعاً کلافه می شویم. این اتفاق ممکن است بارها برایتان پیش آمده باشد. گفته می شود پنج دقیقه بعد از تمام شدن رؤیا ، ۵۰ درصد محتویاتش را فراموش می کنیم و ۱۰ دقیقه بعد، ۹۰ درصد آن را از یاد می بریم.

گفتن جملاتی مثل امشب خوابم را فراموش نمی کنم. قبل از رفتن به رختخواب می تواند در یادآوری رؤیا مؤثر باشد. همچنین اگر سعی کنید همیشه آرام از خواب بیدار شوید تا حالت آخرین رؤیایی را که در خواب دیده اید،  حفظ کنید نیز در به یاد ماندن موضوع خواب تأثیر دارد.

البته بد نیست همیشه در کنار محلی که می خوابید قلم و کاغذ داشته باشید و بلافاصله بعد از بیدار شدن نکات مهم آن را بنویسید!

یکی از مهم ترین دلایلی که این قدر زود خوابمان را فراموش می کنیم، این است که بیشتر اتفاقاتی که برای ما در خواب پیش می آید، خیلی واضح نیست و خیلی به هم پیوسته و پشت سر هم اتفاقات جورواجور پیش می آید. برای همین تأثیرگذاری آن ها کم می شود. بنابراین در ذهن نمی ماند و خیلی زود هنگامی که از خواب بیدار می شویم، از یاد می بریم.

وحشت شبانه چیست؟

اتفاقی که برای هر شخصی ممکن است در طول زندگی پیش آید که البته اصلاً خوشایند نیست، حالت وحشت شبانه است. البته این موضوع با کابوس کاملاً فرق می کند. کابوس خواب دیدن ترسناک است و در مرحله REM دیده می شود، ولی وحشت شبانه در NREM (non-REM) و معمولاً در مرحله چهارم یعنی عمیق ترین قسمت خواب رخ می دهد. حدوداً یک یا دو ساعت بعد از رفتن به رختخواب در حالی که هنوز خواب هستید، ولی چشمانتان کاملاً باز است، فریادزنان در جای خود می نشینید و پنج الی ۲۰ دقیقه طول می کشد تا به حالت عادی بازگردید. زمانی هم که واقعاً از خواب بیدار می شوید، اگر از شما بپرسند چه اتفاقی افتاد؟ هیچ چیزی برای گفتن ندارید و واقعیت هم این است که شما نمی دانید که چه حسی داشته اید، فقط ترسیده اید. اگر این اتفاق برایتان پیش آمد، نگران نباشید، چون دچار وحشت شبانه شده اید و فقط سعی کنید آرامشتان را حفظ کنید.

هنوز هم تحقیقات و مطالعات وسیعی در زمینه خواب و خواب دیدن انجام می شود و هر روز نکات جدید و جالب تری کشف می شود. دانشمندان امیدوارند بتوانند با کسی که در حال خواب دیدن است، به نوعی ارتباط برقرار کنند. استفان لابرگ، محققی است که در این زمینه از دیگران پیشی گرفته و به نتایج جالب توجهی رسیده است. او دستکشی ساخته که مجهز به سنسورهای حساسی است. او این دستکش را به دست کسی که در حال دیدن خواب است می پوشاند و سعی می کند با کمک زبان اشاره و از روی حرکاتی که سنسورها حس و ثبت می کنند، متوجه شود فرد خوابیده، در حال دیدن چه خوابی است.

شاید روزی برسد که ما بتوانیم خواب هایمان را کنترل کنیم، یعنی تعیین کنیم که چه خوابی ببینیم و حتی بتوانیم خواب دیگران را همراه آن ها همزمان ببینیم!

امواج مغزی: مغز ما چهار موج آلفا، بتا، دلتا و تتا را با مشخصات مختلف تحت تأثیر شرایط گوناگون از خود ساطع می کند. با بررسی مشخصات هر موج، اطلاعاتی راجع به نوسان ولتاژ الکتریک در مغز به دست می آید. موج دلتا خیلی آهسته است و نشان می دهد نوسان، صفر تا چهار سیکل در ثانیه است. این موج در زمان خواب عمیق ایجاد می شود. تتا چهار تا هفت سیکل در ثانیه و در زمان خواب سبک منتشر می شود (مرحله اول خواب). امواج آلفا هشت تا ۱۳ بار در ثانیه و در زمان REM و نیز زمانی که بیدار هستیم ساطع می شوند. امواج بتا که سریع ترین حالت نوسان ولتاژ است، ۱۳ تا ۴۰ سیکل در ثانیه را نشان می دهد. این امواج فقط زمانی ایجاد می شوند که حالت هایی از قبیل اضطراب، پریشانی و استرس بر ما حاکم است یا زمانی که می خواهیم روی یک موضوع خیلی متمرکز شویم. تمامی این مواج توسط دستگاه EEG (Electroencephlogram) نمایش داده می شوند.

زمان خواب دیدن چقدر طول می کشد؟

خواب دیدن معمولاً پنج تا ۲۰ دقیقه طول می کشد. خواب ها فقط سیاه و سفید نیستند، اوایل تصور می شد خواب نمی تواند رنگی باشد- شاید به یاد نیاوریم چه خواب هایی دیده ایم، ولی در طول هر شب ممکن است چند بار خواب ببینیم، در طول یک عمر معمولی (۷۰-۶۵ سال) حدود شش سال در رؤیا هستیم- در هنگام خروپف خواب نمی بینیم! فیل و بعضی حیوانات دیگر در زمان NREM ایستاده می خوابند، ولی وقتی وارد REM می شوند، دراز می کشند.

منبع: ویستا