انتقال آب دریای خزر ، به حیات گونه های در معرض خطر پایان می دهد

دکتر فاطمه کاردل در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود : حوضه آبی دریای خزر حساس و شکننده است و هرگونه بهره برداری غیرکارشناسی ، این زیستگاه آبزیان را دچار مشکل جدی می کند.
وی توضیح داد : در دهه های اخیر، جمعیت و تنوع گونه ای در دریای خزر به دلیل سد سازی‌ها بر رودخانه ها ، حضور گونه های مهاجم ، برداشت بی رویه از ذخایر ماهیان ، صید قاچاق ، ورود فاضلاب‌های متعدد تصفیه نشده و عوامل دیگر به سرعت کاهش یافته و بسیاری از این گونه ها را در معرض خطر نابودی قرار داده است .
او افزود : پمپاژ و مکش آب با حجم بالا در پروژه انتقال آب دریای خزر بر تنوع و تعداد جوامع آبزی این دریا آسیب جدی وارد می کند و زنجیره غذایی آنها را نیز به خطر می اندازد ، زیرا برداشت آب از دریا با مکش به داخل لوله های انتقال آب سبب برخورد موجودات آبزی از جمله ماهی‌ها ، فیتوپلانکتون ها، زئوپلانکتون ها، و بنتوزها می شود که از مواد غذایی اصلی آبزیان پهنه آبی خزر هستند .
عضو هیات علمی گروه محیط زیست دانشگاه مازندران گفت : همچنین پیش تصفیه آب و شیرین سازی در مبداء هم تهدید دیگر برای تنوع گونه‌های آبزی اعم از گیاهی و جانوری و بخصوص گونه های در معرض خطر انقراض دریای خزر مانند ماهیان خاویاری و فوک خزری و ماهی آزاد خزری محسوب می شود.
** افزایش شوری و کاهش سطح ، خطرات حتمی
کاردل با تاکید بر این که جداسازی نمک از آب دریاچه محصور خزر شوری این دریا را افزایش می دهد ، افزود : موجودات جانوری دریای خزر در مقدار مشخصی از شوری آب قادر به ادامه حیات هستند و تحمل تغییرات بالای شوری را ندارند و از بین خواهند رفت.
وی گفت : برداشت آب از خزر و انتقال آن برای مصارف خانگی و کشاورزی کاهش تدریجی عمق و مساحت آب را در پی خواهد داشت که این موضوع هم خود بحران جدی برای زیست عادی آبزیانی این دریا ایجاد خواهد کرد .
این استاد دانشگاه افزود : از آنجائی که خزر یک دریاچه نیمه بسته محسوب می شود و رودخانه های تغذیه کننده اصلی آن هستند ، کاهش تدریجی عمق و مساحت آب این دریا در پی کاهش هرساله بارندگی بخصوص در مناطق جنوبی این پهنه آبی ، زنگ خطر حیات این دریاچه را به صدا درآورده است .
** ضرورت قیاس درست برای عاقبت اندیشی
کاردل با بیان اینکه مقایسه انتقال آب دریای خزر به فلات مرکزی ایران با سایر اکوسیستم های آبی دیگر سخت است ، گفت : هر دریا و محیط آبی دارای خصوصیات فیزیکی ، شیمیایی و بیولوژیکی خاص خودش است و ارزیابی اثرات زیست محیطی مختص خودش را می طلبد.
انتقال آب دریای خزر به کویر مرکزی که بیش از 2 دهه قدمت دارد در دولت دهم تا مرحله اجرا پیش رفت ولی با روی کار آمدن دولت یازدهم متوقف شد . اجرای این طرح از دی ماه امسال با اعلام موافقت سازمان محیط زیست بار دیگر مطرح شد که تاکنون واکنش های زیادی را در پی داشته است.
در تازه ترین مورد بیش از 500 تن از استادان و محققان دانشگاههای کشور با امضای نامه ای ، نسبت به پیامدهای منفی اجرای این طرح هشدار دادند و خواستار پیامد سنجی و اطلاع رسانی شفاف در این باره به افکار عمومی شدند.
** سیر کاهشی تنوع زیستی و صید در خزر
دریای خزر که به آن دریای مازندران هم می گویند ، بزرگ ترین دریاچه بسته جهان است .
طبیعت بسته خزر اگر چه آن را تبدیل به منزلگاه جانوران و گیاهان منحصر به ‌فرد کرده ‌است ، اما در عین حال موجب شده تا در مقابل عوامل انسانی و طبیعی بسیار آسیب‌پذیر باشد .
این دریا به گفته محققان زیستگاه بیش از 850 گونه جانوری و بیش از 500 گونه گیاهی است . در دریای خزر در کنار جانور بزرگ‌ جثه‌ای مانند فیل ‌ماهی که وزن آن گاهی به بیشتر از یک تن می رسد ، ماهی‌های کمیاب و گران ‌قیمتی چون ماهی‌های غضروفی خاویاری یا تاس‌ماهی‌ها زندگی می کنند.
یکی از گونه های باارزش و در معرض خطر جدی دریای خزر فوک خزری است که بر اساس بررسی پژوهشگران ایرانی و خارجی ، جمعیت آن از ابتدای قرن بیستم تاکنون 90 درصد کاهش یافت و در حال حاضر برنامه های متنوعی برای نجات این گونه از خطر از سوی نهادهای بین المللی در دست اجراست .
انواع ماهیان خاویاری و ماهیان استخوانی این دریا مانند سفید و کفال نیز در دو دهه اخیر به کمترین میزان خود رسیده است که در مقایسه با دهه 70 و 80 کاهش حدود 90 درصدی را نشان می دهد.
دریای خزر محل زیست هفت نوع از 27 گونه‌ ماهی‌ خاویاری‌ است که 6 گونه آن در بخش ایرانی یا جنوبی این دریا زیست می کنند و دستکم 90 درصد از خاویار جهان نیز تا پیش از بحرانی شدن وضعیت ذخایر ماهیان خاوریای دریای خزر از این دریا تامین می شد.
صید ماهیان خاویاری در دریای خزر در دهه 80 میلادی حدود ۲۷ هزار تن بود که سه هزار تن خاویار از آنها برداشت می شد ، ولی کاهش ذخایر سبب شد تا صید این گونه از دریای خزر برای مدت 10 سال ممنوع شود.

منبع: ایرنا

پایگاه خبری دانستنی آنلاین