زندگی کردن انسان‌ها در کنار یکدیگر بیش از هر چیز نیازمند نظم و قانون است. قوانینی که شاید هیچ اهرم نظارتی نتواند به اندازه خود فرد در رعایت آن‌ها مؤثر باشد. به لحاظ حقوقی، جامعه نیازمند وجود مقرراتی است که روابط تجاری، مالی، مالکیت، شهرسازی، سیاسی و حتی مسائل خانوادگی را در نظر گرفته و سامان دهد. از این‌رو از دید شهری موضوع حقوق شهروندی، شامل روابط مردم شهر، حقوق و تکالیف آنان در برابر یکدیگر، اصول، اهداف، وظایف و … است.
زمانی که شهرنشینان به حقوق یکدیگر و قوانین اجتماعی احترام می‌گذارند و به مسئولیت‌های خود در قبال شهروندان دیگر و اجتماع عمل می‌کنند از شهرنشین صرف به واژه‌ای تحت عنوان شهروند ارتقا می‌یابند. به‌عبارت دیگر شهروندی و مدنیت نوع تکامل‌یافته زندگی اجتماعی است. برای ارتقای سطح فرهنگ یک جامعه و گام برداشتن در مسیر توسعه آن، دانستن مفاهیمی از قبیل وظایف و تکالیف شهروندی در واقع جزئی از مقدمات و الزامات اولیه است؛ بنابراین لزوم دانستن تکالیف شهروندی و حقوق شهروندی بیش از هر زمان دیگری مهم و حائز اهمیت است. بخصوص این که در طی ۴۰ سال گذشته، نسبت شهرنشینی در ایران از ۳۱ درصد در سال ۱۳۳۵ به ۶۱ درصد یعنی دو برابر در سال ۱۳۷۵ افزایش یافت و این روند همچنان ادامه دارد.
به‌طور کلی شاید بتوان وظایف شهروندان را در چند مورد زیر خلاصه کرد: آشنایی با حق و حقوق خویش در جامعه شهری. آشنایی با وظایف و تکالیف مدیریت شهری و توانایی‌ها و محدودیت‌های مدیریت شهری در اداره شهر و هماهنگ ساختن سطح توقعات خویش با این وظایف و امکانات. (پس از آشنایی با دو مقوله فوق هر شهروند باید برای احقاق حق خویش و بالطبع بهبود وضعیت جامعه شهری خود اقدام و مدیریت شهری را وادار به انجام وظیفه و اعاده حق شهروندی خویش کند).
افزایش حس تعلق خاطر به منطقه و شهر محل سکونت خویش و تشویق و ترغیب همشهریان خود به حفظ منافع جمعی و مشارکت در امور شهری از جمله اصول شهروندی است. همچنین از نگاهی دیگر می‌توان وظایف شهروندی را شامل مشارکت در امور مدنی و اجتماعی همانند حضور و عضویت در سازمان‌ها و کمیته‌های گوناگون، انجام خدمت سربازی، احترام به قانون و حقوق دیگران، پرداخت مالیات، حترام به قوانین و مقررات یا حفظ محیط‌زیست دانست. در برابر تکالیف شهروندی، هر شهروند دارای حقوقی است که اطلاع از آن‌ها زمینه را برای رشد و توسعه اجتماعی فراهم خواهد کرد.
چنانچه گفته شده است : «شهروند بودن به این معناست که فرد تنها به‌دنبال حقوق و منافع خود نباشد و از حقوق و منافع جمع دفاع کند. شهروندی که به‌دنبال تحقق منافع دیگران است، نسبت به آبادانی شهر و کشور خود احساس مسئولیت کرده و به پیشرفت و توسعه‌یافتگی همه‌جانبه می‌اندیشد. دفاع از حقوق جمع، حاکمیت را در مسیری هدایت خواهد کرد که شرایط را برای دستیابی مردم به مطالبات حقه خود فراهم کند. در این صورت شرایط برای توسعه و پیشرفت در جامعه فراهم خواهد شد.»
فراموش نکنیم که شهری آباد و توسعه‌یافته دارای شهروندانی شاد و خلاق است و در مقابل شهری بی‌تحرک و کم‌رونق که تمامی فعالیت‌ها در آن به عادت و روزمرگی مبتلا شده، شهروندانی افسرده و خموده را در خود جای می‌دهد؛ بنابراین بیهوده نخواهد بود که تلاش کنیم ساکنان شهر را به شهروندانی فعال، آگاه و مسئولیت‌پذیر تبدیل سازیم. همچنین لازم است که در حوزه مدیریت شهری سه ضلع مثلث شهروند، شهرداری و شهر را به‌واسطه رسانه به‌هم نزدیکتر کرده و با مشارکت در اجرای طرح‌های نوین شهری، توجه به زیباسازی و مبلمان شهری، گسترش فضاهای سبز و تفر جگاه‌ها (که از جمله حقوق شهروندی ماست)، حیات و طراوت را به محیط شهری خود ارزانی داریم.
منبع: روزنامه مردم نو
گردآوری‌شده توسط پایگاه دانستنی آنلاین
