طبقه بندی راه ها (جاده ها) و دانستنی هایی در مورد آن ها

#انواع_راه #جاده #دانستنی #بیشتر_بدانیم

راه ها، نخستین و طبیعی ترین وسیله ارتباطی انسان ها می باشد. راه به منزله شریان های حیاتی یک سرزمین است. دراصطلاح اقتصادی راه وسیله جابجا کردن ثروت است. دراصطلاح نظامی راه وسیله انتقال نیرو است. دراصطلاح کشورداری راه وسیله تأمین وحدت ملی است.

طبقه بندی راه ها از نوع عملکردی یا وظایف از متدوال ترین نوع تقسیم بندی می‌باشد. این طبقه بندی بر اساس گروه هایی از راه ها و خیابان ها که مطابق با خصوصیات خدمات می باشند استوار است، طبقه بندی راه ها از لحاظ عملکردی در مرحله اول می تواند به دو دسته زیر تقسیم بندی شود:

الف: راه های برون شهری (Rural Roads)

ب: راه های درون شهری (urban Roads)

طبقه بندی راه ها ی برون شهری

راه های خارج از شهر (برون شهری) که بیشتر برای عبور و مرور وسایط نقلیه مورد استفاده قرار می گیرد به جاده معروف است.

راه های برون شهری طبقه‌بندی های متفاوتی دارند که در این قسمت به سه نوع از طبقه ‌بندی که از اهمیت بیشتری برخوردار هستند می‌پردازیم.

• در آئین نامه طرح هندسی، راه های کشور از نظر موقعیت توپوگرافی به شرح زیر طبقه بندی شده است.

الف: راه هموار یا دشتی

در این نوع راه، زمین محدوده عبور راه، دشت است. شیب عمومی محدوده و شیب طولی راه حداکثر به ۳ درصد می رسد. راه دارای خاک ریزهایی به بلندی تا ۵/۲ متر و گاهی برش های کم عمق می باشد.

ب: راه تپه ماهوری

زمین محدوده عبور این راه، پستی و بلندی ملایمی دارد. بزرگترین شیب عموماً دارای شیب ۳ تا ۷ درصد است. بلندی خاکریزها گاهی از ۵/۲ متر تجاوز می کند و عمق برش ها معمولاً کمتر از ۹ متر است. شیب طول راه عموماً از حداکثر مجاز کمتر است.

ج: راه کوهستانی

راه از دامنه کوه، تپه های بلند و دره های گود می گذرد و گاهی دارای برش های عمیق و پل های بزرگ یا خاکریزهای بلند است. میزان سر بالایی یا سرازیری خط بزرگترین شیب زمین، بیش از ۷ درصد است. شیب طولی راه، در موارد متعدد و در طول های قابل ملاحظه، به حداکثر مجاز می‌رسد.

د: راه هموار، تپه ماهوری یا کوهستانی با مانع

اگر در محدوده عبور راه، موانعی از قبیل مرداب، شالیزار و جنگل وجود داشته باشد، بسته به مورد، راه از طبقه «هموار با مانع» یا « تپه ماهوری با مانع» و یا «کوهستانی با مانع» خواهد بود.

• طبقه بندی راه ها بر اساس حجم رفت و آمد و سرعت مبنا (سرعت طرح)

در این نوع طبقه بندی منظور از حجم رفت و آمد، عبارت است از متوسط روزانه یکساله تعداد وسیله نقلیه ای که می تواند با برخورداری از نظم و ایمنی مطلوب از راه عبور کند.

سرعت طرح یا سرعت مبنا، در قطعه معینی از راه عبارت است از سرعتی که بر اساس آن در نقاط مسئله دار مسیر، حداقل مشخصات هندسی راه تعیین گردد.لذا با استفاده از دو عامل مهم حجم و سرعت طبقه بندی راه ها ی برون شهری مطابق جدول زیر می باشد.

جدول زیر طبقه بندی راه ها ی برون شهری را نشان می دهد:

نوع راه	درجه راه	سرعت طرح	متوسط ترافیک روزانه دوخطه	متوسط ترافیک روزانه چهار خطه
آزاد راه	یک	۹۰	–	۱۰۰۰۰-۱۵۰۰۰
بزرگراه	یک	۸۰	–	۱۲۰۰۰-۲۵۰۰۰
راه های اصلی ملی	یک	۶۰-۱۲۰	۳۰۰۰-۷۰۰۰	۱۲۰۰۰-۲۰۰۰۰
راه های فرعی استانی	دو	۴۰-۱۰۰	۳۰۰۰-۷۰۰۰	۱۲۰۰۰-۲۰۰۰۰
راه های فرعی حوزه ای	سه	۴۰-۸۰	۲۰۰۰-۵۰۰۰	–
راه های فرعی روستایی	–	۴۰-۶۰	۱۵۰۰-۳۰۰۰	–

• طبقه بندی راه ها بر اساس عملکرد

راه های برون شهری معمولاً عهده دار نقش هایی به شرح زیر می‌باشند:

۱- نقش جابجایی

۲- نقش دسترسی

۳- نقش اجتماعی ( ایجاد بستری برای ارتباط های اجتماعی نظیر کار، گردش، بازی و ملاقات و … )

راه ها معمولاً بیش از یک نقش به عهده می گیرند و حتی بعضی از این نقش ها با یکدیگر در تعارضند، طراح در هنگام تعیین گروه بندی و همچنین تعیین اجزای راه باید به همه نقش هایی که راه عملاً به عهده خواهد گرفت، توجه کند.

نقش جابجایی را می توان با سرعت و میزان ترافیک موتوری سنجید و هرچه تعداد وسیله نقلیه بیشتری بتوانند با سرعت بیشتری جابجا شوند نقش جابجایی راه بیشتر است.

نقش دسترسی را می توان بر حسب تعداد دسترسی ها و امکانات اطراف سنجید. هر چه تعداد تقاطع ها و ورودی و خروجی های راهی زیادتر باشد نقش دسترسی آن بیشتر است.

نقش اجتماعی خیابان بر اساس میزان جداکنندگی آن سنجیده می شود. هر چه پیاده ها و دوچرخه سواران بتوانند آسان تر از عرض خیابان عبور کنند نقش اجتماعی خیابان بیشتر است، نقش اجتماعی بانقش جابجایی به شدت در تعارض است.

طبقه بندی راه ها ی برون شهری بسته به اهمیت عملکرد و وظیفه آن ها در شبکه راه های کشور دارای درجات مختلفی است که به صورت زیر تقسیم بندی می‌شود:

الف : راه های سریع السیر (آزادراه و بزرگ‌راه )

هدف اصلی از احداث راه های سریع‌السیر ایجاد ارتباط سریع بین مناطق مهم بوده و خود به دو دسته آزادراه (شاهراه) و بزرگ راه تقسیم می‌‌شود.

• آزاد راه:

راهی است که دارای ویژگی های زیر باشد:

۱- نقش اصلی آن جابجایی یا حرکتی می‌باشد و نقش دسترسی در آن صفر است.

۲- ترافیک متقابل آن توسط جزایر میانی از یکدیگر جدا شود.

۳- تقاطع های این نوع راه ها غیر همسطح هستند.

۴- ورود و خروج به این نوع راه ها به کمک خطوط افزایش و کاهش سرعت تنظیم می‌گردد.

۵- سرعت طرح بیشتر از ۱۰۰ و سرعت مجاز بین ۷۰ تا ۱۲۰ کیلومتر در ساعت تعیین می‌شود.

۶- محدودیت انتخاب باند برای وسائط نقلیه سنگین وجود دارد.

۷- حداقل دارای دو خط عبور و یک شانه آسفالته به عرض ۲متر می‌باشد.

۸- حداقل عرض پوسته ۷۶ متر است.

۹- حداقل فاصله تقاطع‌ها از یکدیگر ۵/۲ کیلومتر است.

۱۰- امکان دسترسی مستقیم به کاربری های اطراف وجود ندارد.

۱۱- حداقل عرض جزیره میانی ۵ متر است.

• بزرگ راه

بزرگ‌راه راهی است همانند آزادراه با تفاوت‌های زیر:

۱- تقاطع‌ها می‌توانند همسطح باشد.

۲- حداقل فاصله تقاطع‌ها از یکدیگر ۱۵۰۰ متر است.

۳- سرعت طرح بیشتر از ۸۰ و سرعت مجاز بین ۷۰ تا ۱۰۰ کیلومتر در ساعت می‌باشد.

۴- حداقل عرض جزیره میانی ۳ متر است.

ب : راه های اصلی

راه های اصلی عبارت است از راه های سراسری یا مسیرهایی که در مقیاس ملی قرار دارند و معمولاً دو خطه دو طرفه یا چهار خطه (دو خط برای رفت و دو خط برای آمد) می‌باشد، هدف از آن برقراری جریان رفت و آمد وسائط نقلیه بین دو شهر بزرگ در ناحیه و یا دو مرکز انتفاعی مهم است. راه های اصلی شبکه راه های ملی را تشکیل می‌دهند. راه های اصلی جریان عبور و مرورش را از طریق راه های فرعی دریافت می‌کند و جریان فراهم آورده در خود را به آزاد راه ها یا بزرگراه‌ها می‌رساند. تقاطع‌ها در این نوع معمولاٌ همسطح می‌باشند.

این نوع راه ها خود به سه دسته زیر تقسیم می‌شوند.

الف) راه اصلی تفکیک شده

راهی است با روسازی آسفالت یا بتن برای عبور سریع وسایل نقلیه موتوری که دارای معابر رفت و برگشت جدا از هم می‌باشد، هر یک از جهت های رفت و برگشت، شامل حداقل دو خط عبور است. در این راه ها به خاطر این که دسترسی‌ها کاملاً کنترل شده نبوده و عرض جزیره میانی کم بوده یا فاصله تقاطع‌ها کمتر از ۵/۱ کیلومتر می‌باشد نمی‌تواند به عنوان بزرگ‌راه تلقی گردد.

ب)راه اصلی تعریض شده

 راهی است دو طرفه با بیش از دو خط عبور (سه یا چهار خط عبور) تفکیک نشده و با شانه‌هایی در طرفین به عرض حداقل ۸۵/۱ متر.

ج)راه اصلی معمولی:

 راه های دو خطه دو طرفه با سواره رو به عرض حداقل ۷ متر به اضافه شانه‌های طرفین به عرض حداقل یک متر.

ج: راه های فرعی

راه های فرعی عبارت است از راه های دو خطه دو طرفه یا در بعضی نقاط چهار خطه که به منظور رفت و آمد بین شهرها، مراکز تولیدات صنعتی، کشاورزی و بالاخره مراکز تجارت واقع در داخل یک ناحیه، در فواصل نسبتاٌ اندک به کار می‌رود، راه های فرعی جزیی از شبکه داخلی یک منطقه است. راه فرعی عموماٌ بصورت دو طرفه عمل می‌کند و دارای سه درجه گوناگون است.

• راه های فرعی درجه یک

راه های فرعی درجه یک عبارت است از راه های استانی که مراکز جمعیت یا مراکز اقتصادی مهم داخل یک استان را به هم می‌پیوندد. راه های فرعی درجه یک نقش مکمل راه های اصلی را ایفا می‌کنند. این نوع راه دارای حداقل دو خط عبور با سواره روی روسازی شده به عرض حداقل ۲۵/۳ متر برای هر خط عبور به اضافه شانه‌های طرفین می‌باشد. تفاوت اساسی بین راه های اصلی و فرعی درجه یک در طول مسیر و مقصد آن می‌باشد نه از لحاظ مقدار آمد و شد.

• راه های فرعی درجه دو

راه هایی که ارتباط مراکز تولید ( معدن، کشاورزی، صنعتی یا تجارتی ) و مراکز جمعیت با اهمیت متوسط را که ارتباط آن ها از طریق راه های فرعی درجه یک تأمین نشده است، تأمین می‌نماید. راه های فرعی درجه دو نام دارد. این نوع راه ها با دو خط عبور سواره رو به عرض ۵/۵ متر به اضافه شانه‌های طرفین می‌باشند.

• راه های فرعی درجه سه (یا راه های روستایی)

راه های فرعی درجه سه همان راه های روستایی هستند که اساساٌ دارای منافع منحصراٌ محلی عبور و مرور نسبتاً کم و دارای سرعت طرح پائین می‌باشند.

این راه ها باید به دسترسی و ارتباط روستاها و مراکز اقتصادی کم اهمیت اختصاص یابد و ارتباط مراکز تولید روستایی و اتصال آن ها به راه های فرعی و اصلی کشور را برقرار ‌نماید. کم بودن ترافیک و پایین بودن هزینه اجرا شاخص های مهم این راه است.

منبع: تین نیوز